212.14 Μελέτη Επανάχρησης του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου στην Αίγινα

Φοιτήτριες: Παναγιώτα Γεννίτσαρη, Ειρήνη Σαΐτη
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δέσποινα Λαγογιάννη
Εκπαιδευτικό Ίδρυμα: ΑΤΕΙ Πάτρας,Τμήμα Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων
Ημερομηνία παρουσίασης: Ιούνιος 2014

Η  παρούσα  πρόταση  επιχειρεί  να  αναβιώσει  την  αρχική σύλληψη  του  Καποδίστρια  για  τη  δημιουργία  ενός πνευματικού  κέντρου  εκπαίδευσης  και  τεχνών.

Αντικείμενο  της  παρούσας  πτυχιακής  εργασίας  είναι η επανάχρηση  του Καποδιστριακού  Ορφανοτροφείου (Φυλακές)  στο  νησί  της  Αίγινας.  Πρόκειται  για  το  πρώτο δημόσιο  κτήριο  της  νεότερης  Ελλάδος,  που  ανεγέρθηκε κατά  το  χρονικό διάστημα  1828-1829 από  τον  Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για να στεγάσει τα ορφανά του Αγώνα της  ανεξαρτησίας. Μηχανικός ήταν ο Θεόδωρος Βαλλιάνος (1796-1857).

Το  κτήριο  λειτούργησε  ως  ορφανοτροφείο  για μικρό  διάστημα έως  το  1834,  αποτελώντας ταυτόχρονα πνευματικό κέντρο καθώς στέγαζε αλληλοδιδακτικό σχολείο, βιβλιοθήκη, αρχαιολογικό  μουσείο  και  εργαστήρια  τεχνών για  τη  μαθητεία  των  τροφίμων.  Στη  συνέχεια χρησιμοποιήθηκε  διαδοχικά  για  διάφορες  χρήσεις  με κυριότερη τη χρήση του ως φυλακή (1880-1985). Το  1995  το  Υπουργείο  Πολιτισμού  ξεκίνησε  την αποκατάσταση  και  μετατροπή  του  σε  Διαχρονικό  Μουσείο της  Αίγινας,  οι  εργασίες  όμως  διακόπηκαν  το  2003  και έκτοτε το κτήριο παραμένει κενό, ημιτελές και αναξιοποίητο.

Πρόκειται για ένα μνημειώδες περίκλειστο κτήριο οργανωμένο γύρω από μια εσωτερική αυλή σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου.

Η κάτοψη και οι όψεις του χαρακτηρίζονται από αυστηρή συμμετρία λιτότητα και τυποποίηση.

Η κεντρική είσοδος του κτηρίου βρίσκεται στο μέσο της Ν.Δ. πλευράς. Αξονικά απέναντι από την είσοδο, στο μέσο της Β.Α. πτέρυγας βρίσκεται ένας μικρός ναός αφιερωμένος στον «Σωτήρα της Ελλάδος Θεό». Ο ναός προεξέχει από το αυστηρό περίγραμμα του κτηρίου και έχει πρόσβαση από μία δεύτερη είσοδο στα πλάγια.

Λόγω της κλίσης του εδάφους η Β.Δ. πτέρυγα και η μισή Ν.Δ. έχουν και ημιυπόγειο, στο οποίο η πρόσβαση γίνεται με ανεξάρτητη βοηθητική είσοδο. Ο χώρος αυτός φωτίζεται με παράθυρα στις όψεις και από την πλευρά της εσωτερικής αυλής μέσω μιας τάφρου (cour anglaise) σχήματος Γ.

Η τοιχοποιία του Ορφανοτροφείου είναι κατασκευασμένη από λαξευτό πωρόλιθο ενώ παρεμβάλλονται κεραμικά στοιχεία. Το κτήριο καλύπτει ξύλινη στέγη με επικάλυψη κεραμιδιών.

Η μετατροπή του κτηρίου σε φυλακές επέφερε ριζικές αλλαγές με προσθήκες και τροποποιήσεις σε τρεις τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις.

Στην τελευταία ανήκει ο λεγόμενος «Γολγοθάς», ο χώρος κράτησης των μελλοθανάτων πριν την εκτέλεση και το πειθαρχείο που αποτελείται από μικρά κελιά και κτίστηκε εκτός της περιμέτρου του αρχικού κτηρίου στην Β.Α. πλευρά σε επαφή με το βόρειο τμήμα του ναού.

Σήμερα, μετά τις ημιτελείς εργασίες διαμόρφωσης του κτηρίου σε Διαχρονικό Μουσείο, έχει αποκατασταθεί μεγάλο τμήμα της αρχικής μορφής του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου, διατηρώντας όμως κάποια τμήματα των φυλακών και κατασκευές στην κεντρική αυλή.

 

 

Η αναζήτησή μας για μια νέα ευρηματική πρόταση επανάχρησης του Ορφανοτροφείου της Αίγινας κινήθηκε σε δύο άξονες:

-   Συνέπεια με την αρχική βούληση του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για ένα χώρο παιδείας και πολιτισμού.
-   Έμπνευση από την ιστορία του νησιού και μάλιστα των αρχαϊκών χρόνων, όταν ήταν φημισμένο κέντρο γλυπτικής και κεραμικής.

Η  παρούσα  πρόταση  επιχειρεί  να  αναβιώσει  την  αρχική σύλληψη  του  Καποδίστρια  για  τη  δημιουργία  ενός πνευματικού  κέντρου  εκπαίδευσης  και  τεχνών.  Στο  κτήριο προτείνεται  να  λειτουργήσει  Σχολή  Καλών  και Εφαρμοσμένων  Τεχνών  με  ξενώνες  για  τη  φιλοξενία σπουδαστών  από  διάφορες  χώρες  και  εργαστήρια ζωγραφικής,  γλυπτικής,  κεραμικής,  υφαντουργίας  κ.α..

Ταυτόχρονα  το  κτήριο  θα  είναι  ανοιχτό  για  το  κοινό  με εκθετήρια  και  πωλητήρια  έργων,  αίθουσα  εκδηλώσεων  και Μουσείο Εκμαγείων. Θα διατηρηθεί ο «Γολγοθάς» που θα αποτελεί χώρο μνήμης των φυλακών και θα είναι επισκέψιμος.

Η χωροθέτηση των λειτουργιών έγινε κυρίως με βάση την διαρρύθμιση που είχε το κτήριο ως Ορφανοτροφείο. Διατηρήθηκαν, όσο ήταν εφικτό, οι αρχικές ζώνες (ύπνου, εκπαίδευσης), ωστόσο έγιναν οι απαραίτητες τροποποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες της νέας χρήσης.

Οι  επεμβάσεις  που  προτείνουμε  είναι  λιτές,  διακριτές  ως προς  το  αυθεντικό  κτήριο  και  αναστρέψιμες. Χρησιμοποιούμε  μεταλλικά φέροντα  στοιχεία,  γυψοσανίδα, γυαλί  και  κουφώματα  αλουμινίου. Υιοθετούμε  σύγχρονα υλικά  που  σηματοδοτούν  τη  μοντέρνα  αρχιτεκτονική ενταγμένα όμως στο πνεύμα του κλασικισμού.

Καθαιρούνται τα κτίσματα της αυλής (δεν έχουν κριθεί διατηρητέα), με σκοπό την ενοποίησή της, πλην του ερρειπίου του διαδρόμου των φυλακών, το οποίο διατηρείται ως γλυπτό στο χώρο.

 

 

Μας  ζητήθηκε ο σχεδιασμός της προσθήκης ενός αμφιθεάτρου ως ακαδημαϊκή άσκηση. Εντάσσεται στο  χώρο  της  εσωτερικής  αυλής  σε  υπόγεια στάθμη με  ορατό  στο επίπεδο του  εδάφους μόνο  το  χώρο του lobby, σαν ένα διαφανές ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο με εμφανή μεταλλικό σκελετό ώστε να μη διασπάται η ενότητα του αιθρίου.

 

 

Μια σημαντική αρχιτεκτονική επέμβαση αποτελεί η διαμόρφωση μιας ημιυπαίθριας στοάς περιμετρικά στο εσωτερικό της αυλής. Δημιουργείται έτσι ένας διάδρομος κίνησης που εξυπηρετεί την πρόσβαση στις διάφορες αίθουσες και λοιπούς χώρους, προστατεύοντας από τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως καθιστικό ή ακόμη και ως χώρος εργασίας, αυξάνοντας έτσι τους ζωτικούς χώρους του κτηρίου. Είναι κατασκευασμένη με εμφανή μεταλλικό σκελετό και καλύπτεται με ημιδιαφανές γυαλί. Η τάφρος καλύπτεται ώστε να υπάρχει η επιθυμητή συνέχεια της στοάς, ωστόσο προβλέπεται η χρήση διάτρητων υλικών στο δάπεδο για τον φυσικό φωτισμό του υπογείου, καθώς και η κατασκευή κλιμακοστασίων για την άμεση σύνδεση με τους υπόγειους χώρους.

Η πλακόστρωση της αυλής και η φύτευση θα διαμορφωθούν έτσι ώστε να τονιστούν στοιχεία συμμετρίας του κτηρίου. Η φύτευση θα αποτελείται από λιγοστά δένδρα όπως ελιές, φιστικιές, μανόλιες, εσπεριδοειδή αλλά και αρωματικά φυτά της ελληνικής φύσης. Σκοπός είναι να βελτιωθεί το μικροκλίμα, να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό περιβάλλον χωρίς όμως να χαθεί η αίσθηση του μεγέθους και της μεγαλοπρέπειας του κτηρίου.

 

 

 

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.