215.14 Κέντρο Αρχαιολογικών Ερευνών. Άνδρος

Φοιτητής : Κουφός Παναγιώτης
Επιβλέπουσα καθηγήτρια : Τσιράκη Σοφία
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης: Φευρουάριος 2014

Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά στον σχεδιασμό ενός κέντρου αρχαιολογικών ερευνών στην νοτιοδυτική Άνδρο, στην περιοχή Σταυροπέδα.

Στόχος της εργασίας είναι η ανάδειξή του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζεται στην περιοχή επικεντρώνοντας στην διαχείριση του «ίχνους» που παρέμεινε στην περιοχή από την παράνομη λειτουργεία της σήμερα ανενεργής χωματερής της Άνδρου που βρίσκεται στην ίδια περιοχή.

Το γενικό πεδίο που η παρούσα διπλωματική ερευνά είναι η δυνατότητα του σχεδιασμού να σχετιστεί με ένα περιβάλλον, όπως αυτό της χωματερής, χωρίς αυστηρά προκαθορισμένους κανόνες  και  προηγούμενες ερμηνείες. Στόχος αυτής της έρευνας είναι να συναντήσει τον σχεδιασμό στο επίπεδο που επαναπροσδιορίζει και οργανώνει αυτούς τους κανόνες ερμηνεύοντας τις ενός σχεδιασμένου και γι' αυτό  ορισμένου  «μέσα» /  απέναντι σε ένα ευρύ και όχι ορισμένου «έξω».

Η περιοχή επέμβασης
Η  περιοχή της Σταυροπέδας,  παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς σε αυτή βρίσκεται ένα δίκτυο εξαιρετικά σημαντικών ,λόγω της σπανιότητάς τους , αρχαιολογικών οικισμών.

Σε αυτή την περιοχή της νοτιοδυτικής Άνδρου καταγράφεται ιστορία από την παλαιολιθική και γεωμετρική  περίοδο (οικισμός  Στρόφυλα και  Ζαγοράς)   μέχρι και τα πρωτοχριστιανικά χρόνια ( οικισμός της Παλαιόπολης) .

Σημαντικό είναι ακόμα ότι στους οικισμούς Ζαγορά και Παλαιόπολη  δραστηριοποιούνται διεξάγοντας ανασκαφές το αρχαιολογικό ινστιτούτο του Σύδνεϋ και το πανεπιστήμιο Αθηνών.

 

 

Το βασικό ζήτημα που μια προσπάθεια ανάδειξης της περιοχής συναντάει είναι ότι αρκετά κεντρικά σε αυτό το δίκτυο αρχαιολογικών χώρων βρίσκεται η ανενεργή χωματερή της Άνδρου.

Η χωματερή
Πρόκειται για ένα Χ.Α.Δ.Α χώρος ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων) σε χαράδρα. Στην ευρύτερη περιοχή της χωματερής υπάρχει ακόμα ένα ανενεργό λατομείο με 2 περιοχές  εκσκαφών, το οποίο εξυπηρετούσε την βιομηχανία σκυροδέματος που υπάρχει  στην περιοχή. Η χωματερή έχει κριθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1997 παρόλα αυτά ο δήμος της Άνδρου ξεκίνησε να αναζητά λύσεις για την μεταφορά της τον Φεβρουάριο του 2011 όταν μετρά από ισχυρές βροχοπτώσεις το μεγαλύτερο μέρος του όγκου των σκουπιδιών παρασύρθηκε στην θάλασσα.

 

 

Ο Δήμος της Άνδρου για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ανέθεσε σε ιδιωτική εταιρεία την περιβαλλοντική μελέτη  αποκατάστασης της περιοχής. Αυτό αφορά στην  διαχείριση του όγκου των σκουπιδιών που υπάρχει στην χωματερή, ώστε να αποκατασταθούν οι συνθήκες υγιεινής και να αποφευχθεί μια ακόμα κατολίσθηση των σκουπιδιών στην θάλασσα.

Ωστόσο στην προσπάθεια ανάδειξής της περιοχής τίθεται και ένα άλλο θέμα, αυτό της διαχείρισης της ασυνέχειας  του «ίχνους» που άφησε η δραστηριότητα της χωματερής στην περιοχή.

Η πρόταση
Η πρότασή  μου αφορά στην χωροθέτηση μιας δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή της χωματερής συνδέοντας έτσι την περιοχή με το πλέγμα των αρχαιολογικών χώρων και της δραστηριότητας των αρχαιολόγων στην περιοχή.

Πιο συγκριμένα προτείνω τον σχεδιασμό σταθερών εγκαταστάσεων που αφορούν τις ανασκαφές, αυτό που οι αρχαιολόγοι ονομάζουν σπίτι της ανασκαφής, οι οποίες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλες τις ανασκαφικές ομάδες της περιοχής,  σε συνδυασμό με ένα μικρό μουσείο στόχος του οποίου δεν είναι τόσο η προβολή των εκθεμάτων η οποία μπορεί να συμβαίνει σε ένα βαθμό αλλά εισαγωγή του περιπατητή επισκέπτη των αρχαιολογικών χώρων σε ένα χώρο που τα ευρήματα είναι ζωντανά, τον χώρο δηλαδή που οι αρχαιολόγοι ερευνητές αλληλοεπιδρούν με αυτά και εξάγουν γνώση από αυτά.

Πιο αναλυτικά, προτείνεται ο σχεδιασμός χώρων  κατοικίας  και εστίασης για τους ερευνητές καθώς και εργαστήρια συντήρησης, χώρους αποθήκευσης, χώρους μελέτης και φωτογράφισης των ευρημάτων, τα οποία  συνδυάζονται με ένα μικρό μουσειακό χώρο έκθεσης.  Το κτιριολογικό οργανώθηκε με την καθοδήγηση της  αρχαιολόγου κυρίας Ορφανού, (πρώην υπεύθυνης του μουσείου του Κεραμικού ) .

 

ΙΔΕΑ
Οι δραστηριότητες του κτιριολογικού προγράμματος  χωρίστηκαν σε 2 ενότητες με βάση την εξωστρέφεια/εσωστρέφειά τους, δηλαδή ποιες από αυτές αναφέρονται πιο πολύ στους αρχαιολόγους και ποιες από αυτές μπορούν  να αναφέρονται και σε τυχόν επισκέπτες της περιοχής. Οι δύο ενότητες  οργανώθηκαν σε δύο ξεχωριστά κτήρια τα οποία τοποθετήθηκαν στις δύο άκρες της ευρύτερης περιοχής ακριβώς στα σημεία που έρχονται τα μονοπάτια από την αρχαία Ζαγορά και από τον οικισμό του Στρόφυλα. οργανώνοντας έτσι την μετάβαση από και προς την ευρύτερη περιοχή της χωματερής.

Αυτή  η απόφαση αρχικά εξυπηρετεί τις δύο «εισόδους» ενώ ταυτόχρονά επιτρέπει εν δυνάμει κινήσεις και βλέμματα στο υπόλοιπο εσωτερικό της περιοχής επαναπροσδιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο το υπόλοιπο τοπίο.  Ακόμα ένα χαρακτηριστικό αυτής της επιλογής είναι ότι παρέχει αυτονομία στην λειτουργεία του κάθε κτηρίου, δηλαδή αν οι συνθήκες το επιβάλλουν το δεύτερο κτήριο αυτό με τις κατοικίες θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως ένα μικρό συνεδριακό κέντρο ενώ το πρώτο θα μπορούσε να λειτουργεί και ως αυτόνομο μουσείο.

Τα δύο κτήρια συνδέονται μεταξύ τους με μονοπάτι και περιφερειακά με αυτοκινητόδρομο. Σε αυτό το σημείο προστίθεται στην περιοχή μονοπάτι που οδηγεί στο προϊστορικό λιμάνι το οποίο θα μπορούσε να λειτουργεί και σαν ένας εναλλακτικός τρόπος επίσκεψης της περιοχής κατευθείαν από την θάλασσα.

Πιο αναλυτικά το κτιριολογικό:

το  κτήριο  1  περιλαμβάνει:

Εργαστήρια συντήρησης, χώρους έκθεσης και αποθήκευσης των ευρημάτων,  αναψυκτήριο, καθώς και χώρους μελέτης

 

 

το κτήριο 2 περιλαμβάνει:

Τις κατοικίες τους χώρους εστίασης, γραφεία διοίκησης και μια αμφιθεατρική αίθουσα εκδηλώσεων

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία