146.15 Επανασχεδιάζοντας την «Αλάνα»

Φοιτητές: Μπακάλη Μαρίνα-Δάφνη, Παπαγεωργίου Χαρίλαος
Επιβλέποντες καθηγητές: Πάνος-Λουκάς Εξαρχόπουλος, Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Αμερικάνου, Κωστής Κεβεντσίδης
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης-Τμ. Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: Οκτώβριος 2015

Μια μικρογραφία πόλης, μια γειτονιά, όπου οι καθημερινές ατομικές ασχολίες των κατοίκων γίνονται συλλογικές. Σημείο αναφοράς του χώρου, είναι η αναζήτηση της έκφρασης και της επικοινωνίας μέσα από τη συνεργασία όλων των ηλικιών. Ένας συνεχής περίπατος γνώσης, ενασχόλησης και ψυχαγωγίας, σε μια ελεύθερη έκταση στη διασταύρωση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.

Βασικός στόχος είναι η δημιουργία ενός συγκροτήματος που να αποτελεί ένα «χωνευτήρι» χρήσεων και συγκέντρωσης, ενταγμένο στο φυσικό έδαφος, που διατηρεί τα φυσικά όρια της «αλάνας». Μία μικρογραφία πόλης, όπου με το σχεδιασμό πεζόδρομων και πλατειών να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους, αλλά και αφορμή για συνεχή επικοινωνία.

Εξ' αρχής, υπήρξαν κάποιες βασικές συνθετικές αρχές για τη δημιουργία του συγκροτήματος. Εφόσον αναφερόμαστε σε μία έκταση με έντονο ανάγλυφο, υπήρξε η ιδέα ότι από όποια στάθμη και να εισέλθει κάποιος περαστικός, να μπορεί να διατρέξει το σύνολο του οικοπέδου. Με αυτόν τον τρόπο, επιλέξαμε τη δημιουργία ενός δικτύου περιπάτων σε όλα τα επίπεδα, που συνδέει όλες τις χρήσεις και ενώνει τις δύο περιοχές ανατολικά και δυτικά, δημιουργώντας τις βασικές εισόδους. Επομένως, δημιουργήθηκε ένα πλέγμα με πρωτεύον, δευτερεύον δίκτυο και διευρύνσεις αυτού, που θα παρέχονται οι χρήσεις, αλλά και μία εναέρια πλατεία στην τελική στάθμη. Για την καλύτερη χρήση αυτού του δικτύου, επιλέχθηκαν τα εργαστήρια να τοποθετηθούν σαν μονάδες στη σύνθεση. Αυτόνομοι όγκοι που θα ξεχωρίζουν από όλο το υπόλοιπο σύστημα, με την ύπαρξη ιδιωτικών χώρων, αλλά και με άμεση πρόσβαση στις δημόσιες χρήσεις που τα αφορούν. Επιπρόσθετα, κρίθηκε απαραίτητη η ύπαρξη μιας εσωτερικής ανοδικής πορείας για την καλύτερη λειτουργία των χώρων, στην όψη των πιο δημόσιων χρήσεων, που μεταφέρει τον επισκέπτη στις βασικές στάθμες. Παράλληλα, επιτεύχθηκε η δημιουργία ενός κεντρικού χώρου στο μέσο της σύνθεσης, μιας κεντρικής αυλής-ενός αίθριου, που στα όριά του παραθέτονται οι κοινόχρηστοι χώροι, με εισόδους και εκτονώσεις προς αυτό. Ένας κοινωνικός πυρήνας, που αποτελεί το σημείο αναφοράς για την διαμόρφωση των χαράξεων και της ογκοπλασίας ολόκληρου του συγκροτήματος.

Πιο συγκεκριμένα, το συγκρότημα σχεδιάστηκε ώστε να μην υπερβαίνει το μνημείο των φυλακών και το ύψος των γύρω κτισμάτων. Ταυτόχρονα, επιλέχθηκε ο σχεδιασμός δύο πεζόδρομων κάθετων μεταξύ τους, που θα επιτυγχάνουν την ένωση και τη συνεργασία των κατοικιών με τις χρήσεις του συγκροτήματος. Αναλύοντας τα όρια του οικοπέδου, κάποιες υπάρχουσες περιοχές πρασίνου διατήρησαν τον παλιό χαρακτήρα της «αλάνας», αποστασιοποιώντας τις χρήσεις από την έντονη κυκλοφορία των οχημάτων. Ως παραλληλισμός από την δομή του Γεντί Κουλέ, σχεδιάστηκαν τοιχεία, έτσι ώστε να οριοθετούν το συγκρότημα και να δημιουργούν ένα περίπατο, μία «κορδέλα» που αποτελεί άλλη μία διαδρομή, όπου ο επισκέπτης μπορεί να διατρέξει το κτίριο από μία άλλη σκοπιά.

Επιπρόσθετα, το οικόπεδο βρίσκεται στον δήμο Νεαπόλεως-Συκεών στη Θεσσαλονίκη, ενώ αποτελεί συνέχεια του μνημείου των φυλακών, Γεντί Κουλέ, το οποίο είναι και ο τερματικός σταθμός του «Πολιτιστικού περιπάτου», ενός δικτύου γνωριμίας των τοπόσημων της πόλης, με αφετηρία τον Λευκό Πύργο. Στα βόρεια όρια του οικοπέδου βρίσκεται το άλσος Συκεών, όπου φιλοξενούνται θέατρα, παραστάσεις και φεστιβάλ. Παρατηρώντας τις δύο παραπάνω περιοχές, πρόταση αποτέλεσε η επέκταση του περιπάτου έως το άλσος και η ένωση των πολιτιστικών δρώμενων.

Παράλληλα, σημαντική παρατήρηση αποτέλεσαν οι χώροι εκπαίδευσης που φαίνεται να συγκεντρώνονται περιμετρικά του οικοπέδου και οι χώροι πρασίνου εκατέρωθεν αυτού. Συνεπώς, θεωρήθηκε ότι μπορεί να δημιουργηθεί μια ζώνη εκπαιδευτικού περιπάτου που θα αξιοποιεί τις χρήσεις του οικοπέδου και τους ελεύθερους χώρους, με σκοπό να δημιουργηθούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με παράλληλες στο σχολικό πρόγραμμα δράσεις.

Με αυτό τον τρόπο, ο επανασχεδιασμός του οικοπέδου αποκτά έναν σημαντικής σημασίας ρόλο, αφού βρίσκεται σε κομβικό σημείο, στην τομή των δύο παραπάνω ζωνών. Δηλαδή, ενδιάμεση στάση του πολιτιστικού περιπάτου, αλλά και χώρος εκτόνωσης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Συμφώνα με ερωτηματολόγια που μοιράστηκαν στους κατοίκους παρατηρήθηκε ότι υπάρχουν αρκετές ελλείψεις και αδυναμίες σε διάφορους τομείς και η αναφορά τους σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Οι κάτοικοι επισήμαναν την ανάγκη για επιπρόσθετη επιμόρφωση, επιστημονική ενημέρωση και συμβουλευτική αρωγή, όπως και κάποια εργαστηριακά τμήματα με εναλλακτικούς τρόπους μάθησης και ενασχόλησης. Τέλος, υπήρξε επιθυμία για τη διεύρυνση της παιδικής βιβλιοθήκης με πιο ειδικούς τομείς και θεματικές ενότητες.

Στον τομέα του πολιτισμού, τα δρώμενα που γίνονται σε ετήσια βάση είναι ελάχιστα και πολλές φορές παρασιτούν σε χώρους διαφορετικών χρήσεων. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες εξελίσσονται συγκεκριμένες ώρες και είναι προσιτές σε λίγους. Επομένως, ως πρόταση τέθηκε η δημιουργία εργαστηριακών χώρων, για όλες τις ηλικίες, ώστε σε συνεργασία με τον εκθεσιακό χώρο, το πειραματικό θέατρο και το χώρο προβολής να ενδυναμωθεί η προβολή τους. Ακόμη, θα παρέχονται χώροι που θα φιλοξενούν νέους καλλιτέχνες, οι οποίοι θα συνδράμουν στην καλύτερη λειτουργία του τομέα. Τέλος, προτείνεται χώρος αμφιθεάτρου και εκδηλώσεων, ώστε να φιλοξενεί συλλογικές δραστηριότητες όλων των υπόλοιπων χρήσεων, καθώς και η ύπαρξη ενός κυλικείου και ενός καταστήματος για την προβολή προϊόντων. Τέλος, η φιλοξενία συλλόγων και ομιλητών θα γίνεται στο κέντρο προσωρινής κατοικίας.

Επομένως, στη νότια πλευρά του οικοπέδου τοποθετήθηκαν τα εκπαιδευτικά προγράμματα, με στόχο την άμεση επαφή με το όμορο σχολικό συγκρότημα. Στη βόρεια, τοποθετήθηκε το κέντρο φιλοξενίας, έπειτα από τον πεζόδρομο, για να μπορεί να διατηρήσει την αυτονομία του. Η βιβλιοθήκη και η τραπεζαρία τοποθετούνται στη δυτική πλευρά, ώστε να έχουν τη μεγαλύτερη επαφή με τους κατοίκους της περιοχής, ενώ οι υπόλοιπες  χρήσεις διαρθρώνονται γύρω από το κεντρικό αίθριο, για να συλλειτουργούν και να προσδίδουν ζωή στο χώρο.