153.15 Πρότυπο Μαιευτικό Κέντρο Φυσιολογικού Τοκετού στην Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης

Φοιτήτρια: Αγγελοπούλου - Αρβανιτίδου  Ιωάννα
Επιβλέπων Καθηγητής: Χρυσαφίδης  Ευάγγελος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης : Οκτώβριος  2015

 

 

Αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη ενός Μαιευτικού Κέντρου φυσιολογικού τοκετού στην Θεσσαλονίκη, με στόχο την ανάδειξη της αναγκαιότητας πρόσβασης των γυναικών σε ένα εναλλακτικό, μη κλινικό, περιβάλλον τοκετού που τους επιτρέπει να γεννήσουν με αξιοπρέπεια και ασφάλεια, απαλλαγμένες από το φόβο και το άγχος.

 

 

Στην Ελλάδα η ύπαρξη αποκλειστικά νοσοκομειοποιημένων περιβάλλοντων τοκετού συντελεί  στην αυξανόμενη ιατρικοποίηση της γέννησης και την αύξηση  του ποσοστού των ιατρογενών επεμβάσεων, με αποτέλεσμα 1 στους 2 τοκετούς να γίνεται με  καισαρική τομή (47,3 %- το μεγαλύτερο ποσοστό παγκοσμίως)  παρόλο που το μέγιστο ποσοστό καισαρικών τομών σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (W.H.O) έχει καθοριστεί στο 10-15% των τοκετών.

 

 

Η κυρίαρχη προβληματική της υπάρχουσας κατάστασης , είναι ότι ο ελλιπής σχεδιασμός του χώρου  συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία ενός περισσότερο παθολογικού παρά φυσιολογικού περιβάλλοντος τοκετού. Εν τέλει η διαδικασία του τοκετού καταλήγει μέσα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό να εκλαμβάνεται περισσότερο ως ασθένεια παρά ως μια φυσιολογική διαδικασία.

Η προσέγγιση της μελέτης έγινε στη βάση του Τεκμηριωμένου Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού (Evidence Based Design) για περιβάλλοντα υγείας (έρευνα-ανάλυση _ προγραμματισμός _σχεδιασμός). Κυρίαρχα όμως πραγματώθηκε με βάση τον πλέον σημαντικό παράγοντα, τις ίδιες τις γυναίκες.

Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε έρευνα σε δείγμα 362 επιτόκων στο Ιπποκράτειο Γ.Ν.Θ (2014) ώστε να αναδειχτεί η οπτική των γυναικών και να διερευνηθούν οι ανάγκες τους.

 

 

Συμπερασματικά έγινε αντιληπτό ότι :

- Ο χώρος του τοκετού αποτελεί μια θεμελιώδη και ουσιαστική πτυχή της εμπειρίας του τοκετού για τις γυναίκες στην χώρα μας, καθώς οι ίδιες θεωρούν ότι συμβάλλει σημαντικά στη διευκόλυνση του τοκετού.
- Οι γυναίκες επιθυμούν να γεννήσουν σε ένα περιβάλλον οικείο, φιλικό και άνετο, που δεν θυμίζει νοσοκομείο, στο οποίο να έχουν την δυνατότητα να παραμείνουν και μετά το πέρας του τοκετού.
- Οι γυναίκες επιθυμούν να έχουν τη δυνατότητα να κινούνται ελεύθερα στο χώρο και να έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικό χώρο λουτρού. Η περιορισμένη κίνηση  είναι πιθανό να αυξήσει το ενδεχόμενο μιας επείγουσας καισαρικής τομής.
- Οι γυναίκες επιθυμούν ο χώρος τοκετού να βρίσκεται κοντά στην περιοχή κατοικίας τους ώστε να έχουν συνεχή παρακολούθηση από μαία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
- Υπάρχει μεγάλη έλλειψη από επαρκείς εγκαταστάσεις που θα προσφέρουν το αναγκαίο και επιθυμητό περιβάλλον τοκετού ώστε να μπορούν οι γυναίκες να γεννήσουν με ικανοποίηση και ασφάλεια.

Η περιοχή μελέτης εντάσσεται στην Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης σε μια πρώην βιομηχανική, εγκαταλελειμμένη περιοχή, του εργοστασίου ΑΓΝΟ και αποτελεί προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη ενός μαιευτικού κέντρου που απευθύνεται τόσο στην κοινότητα όσο και συνολικά στην δυτική Θεσσαλονίκη, εξαιτίας τόσο ένταξης της περιοχής σε οικιστική ζώνη όσο και  της εγγύτητας του με το Παπαγεωργίου Γ.Ν.Θ.

 

 

Στο μελέτη  προτείνεται η εισαγωγή μιας νέας ρευστής χωρικής τυπολογίας, η οποία στοχεύει στη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με την κοινότητα και στην παροχή μιας νέας συνολικής εμπειρίας φροντίδας μητρότητας  για τις γυναίκες και τις οικογένειές τους. Μέσα από  τη δημιουργία ενός κτηρίου- τοπίου για τους ανθρώπους, επιδιώκεται ο χώρος να λειτουργεί στα ίχνη και τις αναμνήσεις της φύσης, με στόχο τη δημιουργία ενός μη κλινικού νοσοκομειακού περιβάλλοντος, μια λογική που έχει αναφορά στο Rolex Learning Center των SANAA στη Λωζάννη.

Αυτό επιτυγχάνεται με την εισαγωγή εικονογραφικών και μυθολογικών στοιχείων που αναφέρονται στο φυσικό και στο πολιτιστικό τοπίο.

 

 

Το πρώτο στοιχείο που αναφέρεται στη φύση είναι οι λόφοι, οι οποίοι δεν είναι μόνο μια βασική και χωρική μορφή αλλά αντιμετωπίζονται επίσης ως εικόνα. Οι λόφοι χρησιμοποιούνται παράλληλα ως σύστημα διαχωρισμού συγκεκριμένων χρήσεων (τοκετός- εκπαίδευση) και δημιουργούν ένα βαθμό προστασίας και  ιδιωτικότητας των ζωνών μέσω της τοπογραφίας. Αντίστοιχα ο χώρος που δημιουργείται από την προσθήκη των λόφων αντιμετωπίζεται σαν κοιλάδα και τα ανοίγματα μπορούν να περιγραφούν ως ξέφωτα σε ένα δάσος. Η συσχέτιση με το πολιτιστικό τοπίο επιτυγχάνεται με την εισαγωγή διάφορων τύπων αναβαθμίδων και την τοποθέτηση του αμφιθεάτρου στο λόφο όπως στα αρχαία αμφιθέατρα. Ενώ ταυτόχρονα οι ημι-ιδιωτικές χρήσεις αντιμετωπίζονται ως μια αστική μικρογραφία και οργανώνονται σε clusters που παραπέμπουν σε μικρούς οικισμούς.

 

 

Οι λόφοι της επιφάνειας  και οι ελλειπτικές οπές δημιουργούν 3 επιπλέον τεχνητούς ορίζοντες που σχετίζονται με τα σημεία (0.00_+0.50_ + 3.00). Η ενιαιότητα της επιφάνειας, οι ελλειπτικές οπές που συνδέουν το εσωτερικό με το εξωτερικό περιβάλλον και το σύστημα των τεχνητών οριζόντων δημιουργούν την ψευδαίσθηση ενός φαινομενικά αέναου και συνεχούς χώρου μέσω  ενός συγκαλυμμένου ορίου, όπως συμβαίνει στο φυσικό τοπίο. Η ιδιαιτερότητα στη χωρική μορφή είναι ότι δημιουργείται  ένα σύστημα  3 επιπέδων στο πλαίσιο ενός ενιαίου χώρου που απορρίπτει την τοποθέτηση πολλαπλών στοιβαγμένων καθ ύψος επιπέδων που διασπούν το χώρο, προσφέροντας παράλληλα μια έλλειψη πυκνότητας που βοηθά τον επισκέπτη να έχει μια ενιαία αντίληψη του χώρου που βιώνει και κατ' επέκταση λιγότερο άγχος και φόβο. Το κτίριο περιορίζεται από ένα ορθογώνιο σχήμα αλλά εσωτερικά δεν υπάρχει η συμβατική καθοδήγηση του επισκέπτη (διάδρομοι) και καθώς τίποτα δεν αναγκάζει  τον επισκέπτη σε μια συγκεκριμένη διαδρομή, η εμπειρία του χώρου είναι υποκειμενική για τον κάθε επισκέπτη. Ωστόσο η κίνηση όπως και το wayfinding βασίζονται στις εσωτερικές διαδρομές οι οποίες ακολουθούν τις εσωτερικές καμπυλώσεις και ανυψώσεις του χώρου. Η ελευθερία των διαδρομών ενισχύει την αίσθηση της απουσίας ιεραρχίας υπέρ μιας πιο φυσικής κατάστασης όπως τη συναντούμε στο φυσικό τοπίο. Οι διαδρομές δεν τοποθετούνται πάνω σε άξονες αλλά κυρίαρχα στο οπτικό πεδίο του επισκέπτη και είναι ορατές σε αυτόν από το χώρο της υποδοχής.

Η προσέγγιση του προγράμματος γίνεται στη βάση της αντιεραρχικής προσέγγισης του χώρου και ενισχύει την προσπάθεια δημιουργίας ενός συνεχούς χώρου για τον επισκέπτη. Έτσι η λειτουργική διαίρεση των χρήσεων σε ζώνες δεν εκφράζεται με την δημιουργία απόλυτων ορίων μεταξύ των ζωνών, αλλά κυρίαρχα με την αλλαγή τοπογραφίας και την αντίστοιχη κατανομή του προγράμματος και με τη χρήση μαλακών σχημάτων ώστε να προσομοιωθεί μια περισσότερο οργανική ανάπτυξη. Οι λειτουργικές ζώνες οργανώνονται σε κοιλάδες και σε λόφους σύμφωνα με τους κανόνες της γειτνίασης και της ιεράρχησης της προσβασιμότητας.