159.15 Η πόλη σε νέα όρια

Φοιτήτριες: Μάλαμα Ελευθερία, Παυλάκη Ευαγγελία
Επιβλέπων καθηγητής: Τζομπανάκης Αλέξιος
Πολυτεχνείο Κρήτης , Tμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 4 Νοεμβρίου 2015

 

 

Εισαγωγή + Ανάλυση περιοχής
Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η ανάπλαση και ενεργοποίηση της περιοχής της Δραπετσώνας με κυρίαρχο άξονα επέμβασης την κεντρική οδο Αγ. Πολυτεχνείου καθώς και ο σχεδιασμός συστήματος μονάδων προσωρινής κατοίκησης πάνω από την υφιστάμενη οριακή δόμηση εκατέρωθεν των γραμμών του τρένου, επί των οδών Θεσμοφορίου και Αγ. Δημητρίου σε συνδυασμό με πολυχρηστικό συγκρότημα δημόσιων χρήσεων.

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται νοτιοδυτικά της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Tα στοιχεία που διαμορφώνουν την ταυτότητα της περιοχής είναι οι αρχαιολογικοί χώροι και τα ιστορικά κελύφη τα οποία περιλαμβάνονται σ αυτην, τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος με τα οποία έρχεται σε επαφή, η βιομηχανική ζώνη στο νότιο τμήμα της καθώς και οι διαφορετικές τυπολογίες δόμησης.

Η Χαράδρα
Η κυρίως περιοχή της επέμβασης βρίσκεται στο τμήμα όπου η δόμηση φτάνει οριακά παράλληλα με τις σιδηροδρομικές γραμμές είναι γνωστή ως χαράδρα και αποτελεί ένα υπόλειμμα του παλαιού αστικού ιστού.

Στρατηγική+ Γενικό masterplan
Ένα από τα βασικά στοιχεία που προσδιόρισαν τη στρατηγική μας είναι οι 3 βασικές ζώνες οι οποίες διακρίναμε στην περιοχή. Αυτή της βιομηχανικής ζώνης του λιμανιού, η ζώνη πρασίνου που περιλαμβάνει τα δύο πάρκα της περιοχής και τον αρχαιολογικό χώρο καθώς και τη ζώνη του αστικού ιστού.

Πρόθεση μας ήταν να συνδέσουμε άμεσα την περιοχή με το λιμάνι, αφού παρότι είναι κοντά αυτό δε συμβαίνει, να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρασίνου μέσω της σύνδεσης των πάρκων τους, ενώ τέλος να συνδεθεί ο αρχαιολογικός χώροςμε το δυτικό τμήμα της περιοχής και την περιοχή της χαράδρας.

Κύριος άξονας της επέμβασης αποτέλεσε ο κεντρικότερος δρόμος της περιοχής, ο δρόμος Αγωνιστών πολυτεχνείου όπου προχωρήσαμε και σε επανασχεδιασμό τετραγώνων.

Η αναδιαμόρφωση και ενίσχυση της κεντρικής πλατείας της περιοχής με τη μετεγκατάσταση του δημαρχείου, η δημιουργία επιπλέον πλατειών μικρότερης κλίμακας στην περιοχή, η δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρών, ο σχεδιασμός δικτύου κοινόχρηστου πρασίνου καθώς και η διαπλάτυνση των πεζοδρομίοων και τήρηση συγκεκριμένου πλάτους στους δρόμους ανάλογα με την ένταση τους για την καλύτερη κυκλοφορία πεζού και αυτοκινήτου αποτέλεσαν κυρίαρχα στοιχεία της στρατηγικής μας.

Η στρατηγική μας ουσιαστικά συνοψίζεται στο γενικό masterplan της επέμβασης.

Ιστορικό + θεωρητικό πλαίσιο
Τα στοιχεία που επηρέσαν, ωστόσο, την κυρίως επέμβαση μας τοποθετούνται παράλληλα και στην ιστορία αυτής τις περιοχής τα οποία και ισχυροποιούν την ταυτότητα της. Μετά την μικρασιατική καταστροφή η περιοχή της Δραπετσώνας αποτελούσε περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι οποίοι διέμεναν σε παράγκες τις οποίες είχαν κατασκευάσει οι ίδιοι. Η περιοχή χαρακτηριζόταν απο την κατάσταση αυτοδόμησης, την οργανικότητα και την έντονη μικροκλίμακα λόγω της αποκλειστικής ύπαρξης προσφυγικών παραπηγμάτων.

Το 1960 η ανάγκη για στέγαση του πληθυσμού οδήγησε την κυβέρνηση στη δημιουργία σχεδίου για την οργάνωση και κατασκευή κατοικιών. Η διαφωνία ωστόσο των κατοίκων λόγω της επιθυμίας τους για αυτοστέγασε οδήσε εκείνη τη χρονιά στη λεγόμενι μάχη της παράγκας.

Παρά τη μάχη αυτή, το 1962 ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την κατασκευή 1200 εργατικών κατοικιών και έτσι η περιοχή άρχισε να σταδιακά να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη κλίμακα και πυκνότητα δόμησης.

Το 1967 η κατεδάφιση των προσφυγικών παραπηγμάτων ήταν πλέον ολοκληρωτική αφού ολοκληρώθηκε και το σχέδιο ανέγερσης των εργατικών κατοικιών της περιοχής. Κάτι που άλλαξε καθοριστικά το ύφος της περιοχής.

Η σημερινή κατάσταση της περιοχης αποτελεί ένα συγκεκρασμό παλαιών και πιο σύχρονων κτιρίων αλλά και τυπολογιών αντίστοιχα.

Yona Friedman
Για την οργάνωση των ιστορικών αυτών στοιχείων που λειτούργησαν ως επιρροές στην επέμβαση μας, μελετήθηκε το θεωρητικό πλαίσιο του Yona Friedman. Το 1958 o Yona Friedman εξέδωσε το μανιφέστο του mobile architecture το οποίο επικεντρώνεται στη μετακίνηση των πληθυσμών και των κοινωνιών και όχι στη μετακίνηση των κτιρίων. Βασικό στοιχείο της θεωρίας αυτής ήταν η ελάχιστη επαφή του κτιρίου με το έδαφος και η εναλλαγή του με βάση τις ανάγκες του χρήστη. Αργότερα εκδίδει το βιβλίο architecture of survival στο οποίο επικεντρώνεται στην επανεξέταση του ρόλου της αρχιτεκτονικής στην επιβίωση του είδους σε ακραίες συνθήκες και στις νέες καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην εξερεύνηση νέων ορίων στη  αρχιτεκτονική.

Τα νέα κοινωνικά δεδομένα που προκύπτουν τόσο με την οικονομική κρίση όσο και με κοινωνική κρίση που διανύουμε θέτουν επιτακτή την ανάγκη για συμβίωση, ελαχιστοποίσηση του ιδιωτικού χώρου του χρήστη καθώς συχνά και την μετακίνησή του . Τα ζητήματα αυτά επιλύονται με την δημιουργία μικρότερων ιδιωτικών χώρων και στην έμφαση στους χώρους με δημόσια ή ημιδημόσια λειτουργία. Παράλληλα προκύπτει η ανάγκη για την εξερεύνηση νέων ορίων στην αρχιτεκτονική με την επανεξέταση της υφιστάμενης κατάστασης προσαρμογή παλι δεδομένων στα νέα.

Σύστημα μονάδων προσωρινής κατοίκησης και δημόσιο πολυχρηστικό συγκρότημα

Η επέμβαση μας  διαμορφώνεται από μια κεντρικη διαδρομή που έρχεται να συναντήσει το  βασικό μας άξονα και να ενώσει τον αρχαιολογικό χώρο με το πάρκο και το κτίριο.

Η πορεία αυτή αποτελέι και την κύρια διαδρομή του συστήματος που  το διατρέχει ,εναλάσσοντας χαρακτήρα σε δημόσιο και ημιδημόσιο.

Το σύστημα χρησιμοποιεί ως έδαφος το τεχνικτό ανάγλυφο τον υφιστάμενων πολυκατοικιών και δημιουργεί ένα κάναβο ανάλογα με τις εναλλαγές των υψών αυτού.

Συμπληρωματικά δημιουργούνται τα επίπεδα του συστήματος τα οπόια διαμορφώνουν και την εναλλαγή από της ζώνες των μονάδων στις πιο δημόσιες ζώνες , σύμφωνα με τον χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής, ωστόσο αυτή τη φορά καθ ύψος.

Η κατακόρυφη κίνηση έρχεται να συμπληρώσει τον κεντρικό άξονα ως μία πιο άμεση πρόσβαση στις εκάστοτε γειτονίες που αυτοί ορίζουν.

Οι ανοιχτοί χώροι αποτελούν τις πλατείες του συστήματος και επαναλαμβάνονται διαδοχικά σε κάθε κλαδο του, ενώ παράλληλα με τους ανοιχτους χώρους του συστήματος έρχονται και οι κλειστοί ως τα δημόσια κτίρια αυτού. Σε συμπλήρωση των δημόσιων ανοιχτών χώρων έρχεται το πράσινο καθ ' ύψος αυτών

Δημόσιο κτίριο
Η ράμπα-κτίριο έρχεται να συνδέσει τον κεντρικό άξονα με το σύστημα και να λειτουργήσει ως μέτωπο και φίλτρο προς την πόλη και το πάρκο ενώ παράλληλα αποτελεί μία δημόσια ζώνη εμπορικών χρήσεων. Για την ενίσχυση του δημόσιων χρήσεων της περιοχής, την διατήρηση του μέτωπου συμπληρώνεται το κτίριο εκθέσεων όπου ενσωματώνει και την κεντρική διαδρομή σε συνέχεια με το σύστημα των κατοικιών. Η ανάγκη για μία σύνδεση με την ανατολικό μέτωπο επιλύεται με  μία πεζογέφυρα

Το ανατολικο μέτωπο προς λιμανι ,σημαντικό στοιχείο για την είσοδο απο αυτό στην πόλη , αλλά και η ανάγκη για ενδιαμεσες συνδέσεις διαμόρφωσαν σε συνέχεια με το συστήμα  το κτίριο βιβλιοθήκη που έρχεται να σηματόδοτήσει την έισοδο αυτή ως ένα τοπόσημο και στη συνέχεια τα κτίρια των εργαστηριών στα οποία ενσωματώνεται και η κεντρική διαδρομή .

Την συνολική επέμβαση συνδέει η πλατεία παραμάνα η οποία αποτελέι κεντρικό πυρήνα της επέμβασης και χώρο μετάβασης προς το πάρκο.