175.15 Βίωση του αστικού χώρου ως παιχνίδι

Φοιτήτρια: Μασσαλά Ελεάννα
Επιβλέπων διδάσκων: Ουγγρίνης Κωνσταντίνος - Αλκέτας
Κριτική επιτροπή: Τσακαλάκης Δημήτριος, Χατζησάββα Δήμητρα
Πολυτεχνείο Κρήτης - Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης : 13/03/2015

 

Η παρούσα διπλωματική αποτελεί μια πρόταση σχεδιασμού χώρων παιχνιδιού στην πόλη των Χανίων. Πρόκειται για μια σειρά σημειακών επεμβάσεων  σε υπαίθριους -ημιυπαίθριους  «υπολειμματικούς»  χώρους που προτείνουν στρατηγικές επανάχρησης και ανανοηματοδότησης αποκεντρωμένων χώρων μικρής κλίμακας έτσι ώστε να αποτελέσουν έναυσμα για τη βίωση του χώρου ως παιχνίδι, ως ανακάλυψη, ως δημιουργική διαδικασία και να ενισχύσουν τη  βιωματική/ μετασχηματιστική χρήση του δημόσιου χώρου.

Στα πλαίσια της εργασίας σχεδιάστηκαν 11 χώροι παιχνιδιού (οι 3 από αυτούς σχεδιάστηκαν σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια ενώ οι υπόλοιποι 8 έμειναν σε ένα πιο διαγραμματικό επίπεδο κατόψεων και τομών), δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα στοιχεία της εξερεύνησης και της μεταβλητότητας.

 

 

Η παρούσα διπλωματική αποτελεί μια πρόταση σχεδιασμού χώρων παιχνιδιού στην πόλη των Χανίων. Πρόκειται για μια σειρά επεμβάσεων που αποσκοπούν στο  να αποτελέσουν έναυσμα για τη βίωση του χώρου ως παιχνίδι, ως ανακάλυψη, ως δημιουργική διαδικασία αλλά και ως πεδίο συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης  μεταξύ των ατόμων.

Αποτελεί δηλαδή μια προσπάθεια επανα- νοηματοδότησης της σχέσης του χρήστη (κατοίκου ή περαστικού) με το δημόσιο χώρο της πόλης.

Ερευνώντας τη σχέση χρήστη - χώρου παρατηρούμε ορισμένα στοιχεία τα οποία κρίνουμε ότι αποδυναμώνουν το δυναμικό της σχέσης αυτής

Βασικά στοιχεία προβληματισμού αποτέλεσαν :

• η χρήση του δημόσιου χώρου για την εξυπηρέτηση πρακτικών - κατά βάση - αναγκών
• η έλλειψη βιωματικής σχέσης του χρήστη με το δημόσιο χώρο
• η θέση του χρήστη ως παρατηρητή και όχι ενεργού μετασχηματιστή του δημόσιου χώρου
• ο προκαθορισμένος (λειτουργικά) και εμπορευματοποιημένος χαρακτήρας των χώρων κοινωνικής συναναστροφής των ατόμων.
• η εξάρτηση του «ενεργού» δημόσιου χώρου από συμπληρωματικές χρήσεις εμπορευματικού χαρακτήρα.

Γιατί χώροι παιχνιδιού?

Στόχος της εργασίας είναι να δημιουργηθούν χώροι που θα   «κινητοποιήσουν» τους χρήστες να βιώσουν το χώρο πέρα από τα όρια της σαφούς λειτουργικότητας, και να ενισχύσουν μια βιωματική και "μετασχηματιστική" σχέση των ατόμων με το δημόσιο χώρο.

Κατά συνέπεια το παιχνίδι αποτέλεσε μια έννοια και χρήση - " κλειδί"  στην σύζευξη αυτών των στόχων, καθώς πρόκειται για μια διαδικασία ανοιχτή σε ερμηνείες ενώ παράλληλα ενισχύει τη βιωματική/ μετασχηματιστική χρήση του χώρου.

Στην εργασία αυτή επιχειρούμε το παιχνίδι να συνδεθεί με την έννοιες του ανοιχτού, του άμεσου, του αυθόρμητου, του μη  εμπορεύσιμου.

Το παιχνίδι στην εργασία αυτή θεωρείτε ως υπέρβαση της αναγκαιότητας, ως μια «ανεπίσημη» δραστηριότητα που δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο ρόλο στην κοινωνική αναπαραγωγή.

Έτσι, βιώνω τον αστικό χώρο ως παιχνίδι σημαίνει ότι «ξεφεύγω» από τις συνήθεις δραστηριότητες που συμβαίνουν στις πόλεις και αντιλαμβάνομαι το χώρο πέρα από τα όρια της εξυπηρέτησης μια συγκεκριμένης λειτουργίας. Αυτό θεωρούμε ότι επιτυγχάνεται με χώρους που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι ανοιχτοί σε νέα πεδία δυνατοτήτων και κατά συνέπεια να μην ορίζουν σαφώς χρήσεις και δραστηριότητες των χρηστών στο χώρο.

Ακόμα,  βιώνω το χώρο ως παιχνίδι σημαίνει ότι εξερευνώ το χώρο, ότι κινούμε χάνοντας την αίσθηση του προσανατολισμού, ότι η ποσοτική και ποιοτική αντίληψη του χώρου εναλλάσσεται διαρκώς, ότι οι δράσεις και τα συναισθήματα μου μεταβάλλονται όσο αλλάζει η ατμόσφαιρα του χώρου.

Βιώνω τον αστικό χώρο ως παιχνίδι σημαίνει επιπλέον ότι ο χώρος δεν αποτελεί ένα ήδη γνωστό και αμετάβλητο πεδίο για τον χρήστη, αλλά ένα πεδίο δημιουργικότητας και μεταβλητότητας, ένα σύμπλεγμα υλικών και άυλων στοιχείων στα οποία ο χρήστης μπορεί να επέμβει και να τα μετασχηματίσει.

Γιατί επιλέγονται οι συγκεκριμένοι χώροι στα Χανιά?

Η επέμβαση πραγματοποιείται στην πόλη των Χανιών.

Αρχικά,  καθώς μιλάμε για δημιουργία δημόσιων χώρων, οι επεμβάσεις χωροθετούνται σε κεντρικές περιοχές της πόλης, όπου η πυκνότητα του δομημένου περιβάλλοντος και η συγκέντρωση των ανθρώπων  σε περιορισμένο χώρο ενθαρρύνει τη δημιουργία δημόσιων χώρων  και την αλληλεπίδραση μεταξύ των κατοίκων. Πιο συγκεκριμένα, επιλέγονται τέσσερις περιοχές της πόλης των Χανίων (άνω κουμ καπί, κάτω κουμ καπί, μαχαιράδικα, σπλάτζια) που εμφανίζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: μικρή κλίμακα,  πυκνή δόμηση, σχετική πολυπλοκότητα όσον αφορά το οδικό δίκτυο, επικρατέστερη χρήση η χρήση κατοικίας, μεγάλος αριθμός κατοίκων που ανήκουν σε χαμηλά οικονομικά στρώματα, μικρή κάλυψη ανά κάτοικο.

Τα χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών κρίνονται σημαντικά για διαφορετικούς λόγους. Η πυκνή δόμηση, η μικρή κάλυψη ανα κάτοικο ,αλλά και σε πολλές περιπτώσεις η έλλειψη υπαίθριων ή ημι-υπαίθριων χώρων ανα κατοικία  μπορούν να λειτουργήσουν ενθαρρυντικά στην προσπάθεια εμπλοκής των κατοίκων με το δημόσιο χώρο, αλλά και στην προσπάθεια δημιουργίας σχέσεων αλληλεπίδρασης μεταξύ τους.

Η πολυπλοκότητα του οδικού δικτύου, η μικρή κλίμακα και η πυκνή δόμηση σχετίζονται με το παιχνίδι καθώς ενισχύουν την αίσθηση αποπροσανατολισμού και την διαδικασία της εξερεύνησης.

Σε αυτές τις πυκνοκατοικημένες περιοχές εντοπίζονται υπαίθριοι -ημιυπαίθριοι «υπολειμματικοί»  χώροι μικρής κλίμακας. Πρόκειται είτε για άκτιστα κομμάτια γης είτε για εγκαταλελειμμένα κτίσματα που διατηρούν ένα μέρος του κελύφους τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι χώροι που επιλέχθηκαν αποτελούν ήδη οριοθετημένες περιοχές από τα κτίσματα που βρίσκονται γύρω τους.  Οι χώροι επέμβασης είναι, κατά βάση, μικρής κλίμακας και στην πλειονότητα τους δεν έρχονται σε άμεση επαφή με κεντρικούς οδικούς άξονες ή άξονες εμπορίου αποτελώντας «κρυμμένους» χώρους για τον περιπατητή.  Η επιλογή αυτή σχετίζεται με την πρόθεση να αποτελέσουν οι χώροι αυτοί  στοιχεία ανακάλυψης για τον περιπλανώμενο αλλά και πεδίο δράσης,  βιωματικής εμπειρίας και συνύπαρξης για τους κατοίκους των περιοχών. Η επιλογή χώρων μικρής κλίμακας σχετίζεται επίσης με την προσπάθεια δημιουργίας αποκεντρωμένων και αποσπασματικών χώρων στην πόλη που εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες από έναν κεντρικό δημόσιο χώρο η ένα κυρίαρχο δίκτυο.

Συγκεκριμένοι χώροι, δίκτυο ή διαδικασία?

Στόχος της εργασίας είναι να προτείνει νέους τρόπους χωρικής αντίληψης και δράσης στο χώρο. πρόκειται λοιπόν περισσότερο για μια διαδικασία που θα μπορούσε να είναι ανεξάρτητη του τόπου και του χρόνου, μια διαδικασία που θα μπορούσε να επεκτείνεται χωρίς όρια δημιουργώντας κίνητρα για  παιχνίδι, κοινωνικές δραστηριότητες και ατελείωτες μεταφορές.

Συνθετικές αρχές των χώρων παιχνιδιού - ανταπόκριση στους στόχους

Οι βασικές σχεδιαστικές αρχές και οι στόχοι που αφορούν τον κάθε χώρο διαφοροποιούνται ακολουθώντας κατά βάση 3 κατηγορίες χώρων που όλες  θεωρούμε ότι ανταποκρίνονται στον αρχικό στόχο της βίωσης του αστικού χώρου ως παιχνίδι.

Οι 3 τύποι:

Ο πρώτος τύπος χώρων  διατηρεί πολύ έντονα το στοιχείο της εξερεύνησης καθώς οι χώροι αποκαλύπτονται σταδιακά μέσω της κίνησης του χρήστη - περιπατητή.  Η περιήγηση του χρήστη συνοδεύεται από εναλλαγές της ατμόσφαιρας του χώρου (μέσω των εναλλαγών στην κλίμακα, τον φωτισμό, τη γεωμετρία) που μεταβάλλουν την αντίληψη του χώρου και εντείνουν τη βιωματική σχέση του χρήστη με το χώρο.

Ο δεύτερος τύπος χώρων δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην μεταβλητότητα δηλαδή στη δυνατότητα του χρήστη να μεταβάλλει το περιβάλλον ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Στόχος αποτελεί οι αλλαγές αυτές να έχουν ξεκάθαρη επιρροή στην δομή και την ατμόσφαιρα του χώρου έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να κατανοήσουν την αλλαγή του χώρου όχι μόνο ως  προς την εξυπηρέτηση αναγκών αλλά και ως παιχνίδι.

Στον τρίτο τύπο μια επιφάνεια διαμορφώνει ποικίλους μικρο-χώρους που μπορούν να εξυπηρετήσουν πολλαπλά σενάρια παιχνιδιού και αλληλεπίδρασης.