Αναζωογόνηση Υποβαθμισμένου Τμήματος της Παλιάς Πόλης του Ηρακλείου Κρήτης

Φοιτήτρια : Καββάλου Πελαγία
Επιβέπων Καθηγητής: Γρηγόρης Καλνής
Πανεπιστήμιο Frederick , Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παράδοσης: 10.06.15

Η διπλωματική θέτει ως στόχο την αναβίωση ¨νεκρού¨ τμήματος της πόλης αναζητώντας τη λύση μέσα από κοινωνικά και ανθρωπολογικά ζητήματα όπως η εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση  ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας , Άτομα με Αυτισμό .Πραγματοποιήθηκε μελέτη γύρω από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τις ανάγκες τους με σκοπό να δομηθεί ένα οργανωμένο στρατηγικό σχέδιο αφενός για να ενεργοποιηθεί το υποβαθμισμένο τμήμα της παλιάς πόλης και αφετέρου να δοθεί η ευκαιρία της επαγγελματικής αποκατάστασης  των ατόμων με Αυτισμό. Στον Ελλαδικό χώρο  υπάρχουν , μέχρι στιγμής, εκπαιδευτικά  κέντρα για τα άτομα με Αυτισμό χωρίς όμως να εξασφαλίζεται η επαγγελματική κατάρτισή τους σε μία οργανωμένη συγκρότηση εργασιακού χώρου εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων τους. Πάνω σε αυτό στηρίζεται η παρούσα μελέτη με επίκεντρο  τα άτομα με Αυτισμό.

Η διπλωματική εξελίσσεται σε τέσσερα μέρη :

Α) Ανάλυση του Ιστού της παλιάς πόλης του Ηρακλείου, εντός των Ενετικών Τειχών, με σκοπό να εντοπιστούν τα ¨νεκρά¨ σημεία της και να αποτυπωθούν τα χαρακτηριστικά τους.
Β) Στρατηγική-Χωροταξική πρόταση με απώτερο σκοπό να ενωθεί το υποβαθμισμένο  με το ενεργό τμήμα της πόλης διαμέσου της θεματικής πορείας των εργαστηριακών χώρων κατά μήκος της πόλης.
Γ) Πολεοδομική πρόταση σε κλίμακα 1.500 (Masterplan) Εκπαιδευτικού Κέντρου Εργαστηρίων για Άτομα με Αυτισμό και Ημιυπαίθριας αγοράς.
Δ)  Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Κέντρου Εργαστηρίων για άτομα με Αυτισμό.

Στο πρώτο πραγματοποιείται ανάλυση σε όλη την περίμετρο της παλιάς πόλης του Ηρακλείου. Το αναβαθμισμένο τμήμα της αφορά το βορειοδυτικό τμήμα που εμφανίζει έντονη εμπορική και ψυχαγωγική δραστηριότητα καθώς επίσης διαθέτει έντονη  επισκεψιμότητα  λόγω των διατηρητέων κτιρίων της περιοχής. Στο βορειοανατολικό τμήμα καταγράφηκαν σε πολύ λιγότερη ένταση η εμπορική και ψυχαγωγική δραστηριότητα με την πλειοψηφία να ανήκει στην οικιστική ζώνη. Ένα χαρακτηριστικό που αποτυπώθηκε ήταν η βιοτεχνική-εργαστηριακή δραστηριότητα η οποία  αν και υπάρχει είναι ορατά μειωμένη σε σχέση με το παρελθόν.

Αφού έγινε η χαρτογράφηση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της ευρύτερης περιοχής στη συνέχεια η μελέτη επικεντρώνεται στο υποβαθμισμένο παραλιακό τμήμα της πόλης εκείνο με την καταγραφείσα βιοτεχνική δραστηριότητα. Στο χωροταξικό σχέδιο παρουσιάζεται η πρόθεση ένωσης  των δύο τμημάτων ενεργό-υποβαθμισμένο μέσο της θεματικής πορείας. Προτείνεται η πεζοδρόμηση μίας επιλεγμένης πορείας, κατά μήκος της περιοχής επέμβασης, η οποία ξεκινάει προγραμματικά από το εκπαιδευτικό κέντρο εργαστηρίων, εξελίσσεται στις μικρότερες εργαστηριακές μονάδες της περιοχής , καταλήγοντας στον ενεργό ιστό της παλιάς πόλης. Πως λειτουργεί ο στρατηγικός σχεδιασμός;  Το πλάνο είναι το εξής: τα παιδιά θα εκπαιδεύονται για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται το κάθε παιδί στο εκπαιδευτικό κέντρο με θέμα τα εργαστήρια και όταν είναι έτοιμοι να εργαστούν στις επιμέρους εργαστηριακές μονάδες της πόλης. Κατά αυτόν τον τρόπο η περιοχή θα αναβιώσει σε βάθος χρόνου δημιουργώντας μικρούς αστικούς πόλους έλξης ,κυρίως για τους κατοίκους της περιοχής,  ενώ παράλληλα θα αποτελέσει μία βάση στην επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων με Αυτισμό. Η επιλογή των εργαστηριακών μονάδων έγινε βάση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων και λειτουργικών αναγκών της κοινωνικής ομάδας Αυτισμού.

1) Αστικά κενά _Ανοιχτοί χώροι στην περιοχή μελέτης
2) Προσβάσεις περιμετρικά των αστικών κενών τουλάχιστον τρεις
3) Πλησίον υπαρχουσών εργαστηριακών χώρων
4) Μορφή ημιυπαίριας αγοράς για την αγοραπωλησία των προϊόντων από τα εργαστήρια

Στο επόμενο μέρος συναντάται το πολεοδομικό σχέδιο της πρότασης που αφορά το Εκπαιδευτικό Κέντρο εργαστηρίων με Ημιυπαίθρια αγορά που τοποθετείται στον άξονα των Ενετικών Τειχών. Το εκπαιδευτικό κέντρο θα προμηθεύει την αγορά με τα προϊόντα και τις κατασκευές που θα παράγουν τα παιδιά στα εργαστήρια. Με αυτόν τον τρόπο η περιοχή θα έχει κίνητρα επισκεψιμότητας από τους κατοίκους (κυρίως) ενώ θα δοθούν κίνητρα εργασίας στα παιδιά ταυτοχρόνως όμως θα μπορούν να εργαστούν και κάτοικοι της περιοχής. Ο στόχος είναι να αλλάξει εικόνα η περιοχή μέσο του στρατηγικού σχεδιασμού και  να επανέλθουν ξανά παλιά επαγγέλματα τα οποία τείνουν να αφανιστούν.

Στο τελευταίο μέρος η εργασία επικεντρώνεται στον σχεδιασμό του κτιρίου. Η κεντρική ιδέα του κτιρίου προήλθε μέσα από τα διαγράμματα τόσο των αυτιστικών ατόμων όσο και της περιοχής ένταξής του. Η σύνθεση του κτιρίου χαρακτηρίζεται από δύο αντίθετες έννοιες, την εσωστρέφεια και την εξωστρέφεια. Χωρίζεται σε δύο ζώνες την ιδιωτική κτιριακή δομή και την δημόσια. Η ιδιωτική  χαρακτηρίζεται από την εσωστρέφεια ενός χώρου που τείνει να προστατευθεί ενώ η δημόσια  εκπροσωπεί την εξωστρέφεια του χώρου που ανοίγεται προς το κοινό. Αυτή η αντίθεση μεταξύ των δύο μερών του κτιρίου πραγματώνεται διαμέσου της πέτρινης τοιχοποιίας  που εξελίσσεται κατά μήκος του κτιρίου . Στην μία πλευρά η τοιχοποιία περικλείει το χώρο από την εξωτερική μεριά του κτιρίου  ενώ από την άλλη πλευρά καταλήγει στο εσωτερικό μέρος του κτιρίου τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο την αντίθεση  εσωστρέφειας - εξωστρέφειας. Η ιδέα ήταν αποτέλεσμα της πληροφορίας των διαγραμμάτων των αυτιστικών ατόμων. Το δημόσιο κτίριο ανοίγεται προς την θέαση των Ενετικών Τειχών  και τη ημιυπαίθριας αγοράς αλλά και της παραλιακής ζώνης. Το ιδιωτικό μέρος ανοίγεται προς ένα περίκλειστο ανοιχτό χώρο που είναι σχεδιασμένος ώστε να χρησιμοποιείται ως εξωτερικός χώρος εργαστηρίων για τα παιδιά. Η κάτοψη έχει λυθεί με την δυνατότητα μεταβολής του εσωτερικού των εργαστηρίων εξαιτίας  των γυάλινων όψεων και των μετακινούμενων  μεταλλικών σκιάστρων .  Στο σχεδιασμό κυριαρχούν οι γραμμικές κινήσεις , κατακόρυφα στοιχεία που εμποδίζουν  από τα οπτικά ερεθίσματα , ήπιος φωτισμός κ.τ.λ  όλα αυτά ε σκοπό να εξυπηρετούνται οι ανάγκες των εκπαιδευόμενων.

Το κτιριολογικό έχει:

- Εργαστηριακούς χώρους
- Γραφεία
- Εκθεσιακό χώρο
- Καφετέρια
- Χώρους υποδοχείς
- Βιβλιοθήκη ...

Από το κτιριολογικό διαπιστώνεται ότι το κτίριο αφιερώνεται προς την πόλη αφού προσκαλεί με την ανοιχτή είσοδο του κτιρίου τον κόσμο στο εσωτερικό του ενώ παράλληλα μέσα από τα ανοίγματα της όψης οι χρήστες έχουν την δυνατότητα θέασης στο εσωτερικό των εργαστηρίων . Η πρόθεση ήταν να σχεδιαστεί ένα κτίριο το οποίο να έχει τη δυνατότητα της πλαστικότητας στην όψη και την κάτοψη ώστε αν οι εκπαιδευτές κρίνουν ότι μία ομάδα παιδιών χρειάζεται έναν διαφορετικό χώρο εργασίας να έχουν την δυνατότητα να το τροποποιήσουν για την  καλύτερη εκπαίδευση αλλά και εξέλιξη των παιδιών.