101.16 Σύγχρονοι Αστικοί Μετασχηματισμοί στο ιστορικό κέντρο του Ρεθύμνου

Φοιτητής: Στεφανάκης Στυλιανός

Επιβλέπων καθηγητής: Τζομπανάκης Αλέξιος (Επίκουρος Καθηγητής)

Πολυτεχνείο Κρήτης - Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Ημερομηνία παρουσίασης: 25 Αυγούστου 2016

Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρείται μία εκτεταμένη αστική επέμβαση στο ιστορικό κέντρο της πόλης του Ρεθύμνου, με στόχο την ανάδειξη και την ανάπλασή του. Ειδικότερα εξετάζεται η δυνατότητα σύνδεσης και προβολής μνημείων διαφόρων ιστορικών περιόδων σ’ ένα ενιαίο αστικό σύστημα. Αρχικά, παρουσιάζεται η εξέλιξη του αστικού ιστού και η σχέση κοσμικής και θρησκευτικής εξουσίας στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Προσδιορίζεται η θέση που καταλάμβαναν οι κυριότεροι δημόσιοι χώροι σε 4 διαδοχικές χρονικές περιόδους της Ιστορίας (Ενετοκρατία, Οθωμανική κυριαρχία, περίοδος Αυτονομίας, δεκαετία του ’30). Στη συνέχεια επιχειρείται η ανάκτηση και σύνδεσή τους με το σύγχρονο δημόσιο χώρο του ιστορικού κέντρου, «την πλατεία Μικρασιατών». Γίνεται καταγραφή κηρυγμένων και προτεινόμενων μνημείων με βάση το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν. Ακολούθως ορίζονται αστικές ενότητες και υποενότητες της περιοχής μελέτης και αναγνωρίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους στη συγκρότηση του δημοσίου χώρου. Εντοπίζονται σ’ αυτές μνημεία - αστικοί συντελεστές και επιχειρούνται πιθανές συνδέσεις μεταξύ κατακερματισμένων τμημάτων του ιστού μέσω ενός δικτύου πεζοδρόμων και χώρων πρασίνου, αλλά και με την απομάκρυνση υφιστάμενων οικοδομημάτων και την προσθήκη νέων, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.

Συγκεκριμένα, η συνολική πρόταση επέμβασης επιμερίζεται στις αστικές ενότητες: «Porto», «Piazzetta», «Piazza», που με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε μικρότερες. Στην ενότητα του «Porto» προτείνεται η δημιουργία ενός καναλιού, που ακολουθεί τη χάραξη της αποβάθρας και της πλατείας της περιόδου της Αυτονομίας και χωροθετούνται νέα συγκροτήματα κτηρίων. Το κανάλι επαναφέρει τη σχέση της ενετικής πλατείας, Piazzetta, με τη θάλασσα, η οποία ακυρώθηκε από τους Οθωμανούς με την προσθήκη ενός συμπαγούς οικοδομικού τετραγώνου στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης. Παράλληλα, μετατοπίζεται ο κυκλοφοριακός κόμβος του παραλιακού δρόμου και ο ενδιάμεσος χώρος αρθρώνεται με στέγαστρα και συστοιχίες δέντρων, ενώ διανοίγεται μία δευτερεύουσα σύνδεση προς την Piazzetta. Ακόμη, στην υποενότητα του «Κήπου» που αποτελεί τη μετάβαση προς την Piazzetta προτείνεται η κατεδάφιση οικοδομημάτων και η διάνοιξη προσβάσεων προς τον περίκλειστο εσωτερικό χώρο του οθωμανικού τετραγώνου. Κατασκευάζονται νέα συγκροτήματα κτηρίων, που δημιουργούν μέτωπα και οριοθετούν εκατέρωθεν συνδέσεις της Piazzetta με τη θάλασσα.

Στην ενότητα της «Piazzetta» κατεδαφίζεται μέρος των οικοδομικών τετραγώνων της Οθωμανικής περιόδου, προκειμένου να επαναπροσδιορισθεί τμήμα της πλατείας στο σύγχρονο αστικό ιστό. Παράλληλα, δημιουργείται ο χώρος για την αποκατάσταση του ενετικού Πύργου του Ρολογιού, τμήμα του οποίου διασώζεται εντοιχισμένο σε παρακείμενες κατασκευές, ώστε να αποτελέσει το τοπόσημο της πλατείας που αναδημιουργείται. Συνθετική πρόθεση αποτελεί η αποκατάσταση της γεωμετρίας του μνημείου με την υπόμνηση της συνέχειας βασικών αρχιτεκτονικών του στοιχείων. Επίσης, προτείνεται η κατασκευή ενός κτηρίου αναφοράς, που συνδυάζει τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της Loggia και του Πύργου του Ρολογιού και αποτελεί τον τρίτο πόλο της πλατείας. Στην ενότητα της «Piazzetta» εντάσσονται η υποενότητα του Οθωμανικού κέντρου της πόλης – «Μεϊντάνι», καθώς και το πλάτωμα της κρήνης Rimondi, που ήταν κατά την ενετοκρατία η δυτική απόληξη της πλατείας. Ενώ, στην υποενότητα της πλατείας «Τ. Πετυχάκη», κύριου δημόσιου χώρου της δεκαετίας του ‘30, που αρθρώνεται ως ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ της «Piazzetta» και της «Piazza» προτείνεται η κατασκευή ενός ενιαίου στεγάστρου, που προσφέρει οπτικές φυγές για την ανάδειξη της κρήνης Rimondi.

Η αστική ενότητα της «Πλατείας Μικρασιατών» - «Piazza» αποτελείται σήμερα από τον εσωτερικό ακάλυπτο χώρο του μεγαλύτερου οικοδομικού τετραγώνου της παλιάς πόλης και γι’ αυτό τα μέτωπα της πλατείας εμφανίζονται διασπασμένα. Στο ανατολικό τμήμα της προτείνεται η κατεδάφιση οικοδομημάτων, προκειμένου να ενισχυθεί η σύνδεσή της με την ενότητα της «Τ. Πετυχάκη». Επίσης, προσδιορίζεται η ακριβής θέση των μοναστηριών των Φραγκισκανών και των Βενεδικτίνων μοναχών, με βάση τους ιστορικούς χάρτες, αλλά και τα ίχνη τους που αποκαλύπτονται με την υποβάθμιση τμήματος της πλατείας και τοποθετείται στέγαστρο μεταξύ τους, ώστε να οριοθετηθεί το μέτωπο της πλατείας. Για τον ίδιο σκοπό στο δυτικό τμήμα, κατασκευάζεται ένα συγκρότημα κτηρίων και δημιουργείται ένας εσωτερικός δημόσιος χώρος πρασίνου. Τέλος, επιχειρείται η κατασκευή ενός πύργου στο συγκρότημα, για να λειτουργήσει ως τοπόσημο της «Piazza» και ως υπόμνηση των κωδωνοστασίων των μοναστηριακών συγκροτημάτων που δεν σώζονται σήμερα.