108.16 Σταθμός Ωκεανογραφικής Έρευνας στα Λεγραινά Σουνίου

Τίτλος: Σταθμός Ωκεανογραφικής Έρευνας στα Λεγραινά Σουνίου
Φοιτητική ομάδα: Μενέλαος Γιαννόπουλος, Αντώνης Παπαγγελόπουλος
Επιβλέπων καθηγητής: Τάσης Παπαϊωάννου
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης: 14 Ιουλίου 2016

Η παρούσα διπλωματική αφορά το σχεδιασμό ενός σταθμού ωκεανογραφικής έρευνας στα Λεγραινά Σουνίου. Πρόκειται για έναν επισκέψιμο ερευνητικό σταθμό, που συμπληρώνει το υφιστάμενο δίκτυο υποδομών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.).

Βασικό ερευνητικό στόχο αποτέλεσε η επεξεργασία ενός δημόσιου κτιρίου ειδικής χρήσης που συνδιαλλέγεται με το φυσικό τοπίο. Αφετηρία της συνθετικής διερεύνησης στάθηκαν δύο συνεργαζόμενα δίπολα. Η συναρμογή της ερευνητικής λειτουργίας με τον παράγοντα της επισκεψιμότητας υλοποιεί την πρόθεση της αλληλεπίδρασης του ερευνητικού έργου με επιστημονικό ή μη κοινό. Με αυτό το νήμα, συνδέεται η επιστημονική διάσταση του κτιρίου με τη χωροθέτηση στο όριο στεριάς και θάλασσας εξερευνώντας τις νοηματικές φορτίσεις που προκύπτουν από αυτή τη γειτνίαση.

Ως ερευνητικός σταθμός αλλά και ως «σταθμός» στη χωρική του σχέση με το δίκτυο ερευνητικών εγκαταστάσεων του ινστιτούτου, επιχειρεί να ανασυνθέσει ως ενδιάμεσος την πορεία από το επιχειρησιακό πεδίο, δηλαδή τη θάλασσα, ως το εργαστήριο, ενώ η ίδια η δομή του κτιρίου αποκαλύπτει τα βήματα και τη μέθοδο αυτής της διαδικασίας.

Η χωροθέτηση βασίστηκε σε μια σειρά επιδιώξεων. Αρχικά, κρίθηκε κατάλληλο το νότιο άκρο της Αττικής, ως περιοχή νοηματικά και λειτουργικά πρόσφορη ως εφαλτήριο προς τον ωκεανό καθώς και λόγω γειτνίασης με τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και ειδικότερα, με το κεντρικό κτίριο στην Ανάβυσσο. Αναζητήθηκαν, στη συνέχεια, τα σημεία όπου η λεωφόρος Ποσειδώνος απομακρύνεται από την ακτογραμμή και δημιουργεί στο μεσοδιάστημα χώρο ικανό για την ανάπτυξη του κτιρίου. Τελευταία χωρική απαίτηση στάθηκε η ύπαρξη βορινού φυσικού λιμανιού, στο εσωτερικό του οποίου οι κυματισμοί είναι κατά το δυνατόν ήπιοι καθώς προστατεύονται από τους ισχυρούς νότιους ανέμους.

Η περιοχή που τελικά επιλέγεται, αποτελεί ακρωτήρι με βραχώδη περίμετρο και χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως σημείο φόρτωσης μεταλλεύματος της Γαλλικής Εταιρίας. Αυτή του η λειτουργία, αποκαλύπτει στοιχεία της φύσης του χώρου και δίνει ταυτόχρονα σχεδιαστικές αφορμές. Στο οικόπεδο εντοπίζεται η διαδρομή που ακολουθούσε το φορτηγό προς τη σκάλα φόρτωσης, το κυκλικό σκάμμα προσωρινής εναπόθεσης του υλικού και ο πέτρινος τοίχος στον οποίο η σκάλα στηριζόταν. Η διαδρομή κινείται κοντά στην κορυφή του λόφου ώστε να αποφύγει το έντονο ανάγλυφο και κατεβαίνει σημειακά όταν απαιτείται. Αυτή η αρχή, καθώς και η ιδέα της γέφυρας που επικοινωνεί με τη θάλασσα καθίστανται βασικές για τη διαμόρφωση της κεντρικής ιδέας.

Έτσι, το κτίριο αρθρώνεται κατά μήκος μιας κεντρικής υπαίθριας διαδρομής που σχεδιάζεται ως συνέχεια του δρόμου από τον οποίο προσεγγίζεται η περιοχή επέμβασης. Η χάραξη αυτή διαμορφώνει, αφενός, την είσοδο, ενώ αποτελεί, αφετέρου, μια περιπατητική πορεία που διαπερνά το κτίριο, επιτρέποντας τη συνεχή σχέση του επισκέπτη με το τοπίο, καθώς και την απρόσκοπτη θέα προς αντικείμενο μελέτης του ερευνητικού κέντρου, τη θάλασσα. Καταλήγει, τέλος στην κάθοδο προς το σκάμμα και τον πέτρινο τοίχο, όπου συναντά μια ελαφριά πλατφόρμα παρατήρησης, ως ανάμνηση της σκάλας φόρτωσης. Η σύνθεση συμπληρώνεται με μια εγκάρσια γρήγορη κίνηση του ερευνητή προς το λιμάνι. Οι δύο αυτές βασικές κινήσεις γεννούν το κτίριο και ενώ βρίσκονται σε άμεση οπτική σχέση μεταξύ τους, δε διασταυρώνονται στο ίδιο επίπεδο, ώστε να επιτευχθεί η ανεξαρτησία των κινήσεων επισκέπτη και ερευνητή – προσέγγισης του κτιρίου και κίνησης προς το λιμάνι.

Η κεντρική κίνηση συνοδεύεται από έναν τοίχο-οδηγό από εμφανή τσιμεντόλιθο ο οποίος διατρέχει το κτίριο από άκρη σε άκρη ο οποίος σχίζει σαν λεπίδα το βουνό, λειτουργεί συνθετικά ως αναλημματικός τοίχος για τους χώρους που βρίσκονται πίσω του και δημιουργεί έναν νέο ορίζοντα στο τοπίο. Τα υπόλοιπα στοιχεία που αναπτύσσονται εκατέρωθεν γέρνουν για να ακουμπήσουν πάνω του.

Συστατικό στοιχείο της ιδέας αποτελεί, τέλος, ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται το κτίριο. Την πρώτη εικόνα του κτιρίου σχηματίζει κανείς από μακριά, κινούμενος συνήθως γρήγορα με το αυτοκίνητο, πράγμα που μας ωθεί στο σχεδιασμό μιας καθαρής, ευανάγνωστης διαμήκους όψης. Καθώς ο επισκέπτης κινείται πάνω στον παραλιακό δρόμο, αποκαλύπτεται σταδιακά η συνολική γεωμετρία, ενώ η γωνία θέασης ολοένα και μικραίνει. Σε δεδομένο σημείο συμβαίνει μια τομή σε αυτήν την εμπειρία και το κτίριο χάνεται πίσω από το λόφο για να εμφανιστεί ξανά με τη μικρή του, αυτή τη φορά, πλευρά διαμορφώνοντας συνθήκες εισόδου.

Η δομή του κτιρίου, εκφράζει μια βασική λειτουργική διάκριση: των αμιγώς ερευνητικών χώρων και των χώρων συνάθροισης κοινού. Οι δύο αυτές λειτουργικές ενότητες διατηρούν ανεξαρτησία που επιτρέπει την αναγνωσιμότητα της δομής και την κάλυψη των επιμέρους τεχνικών απαιτήσεων. Βρίσκονται, δε, σε χωρική σχέση διαπλοκής με γνώμονα την επαφή του κοινού με την ερευνητική διαδικασία.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητικοί χώροι τοποθετούνται προς την πλευρά του βουνού και γίνονται υπόσκαφοι, επιτυγχάνοντας έτσι, με φυσικό τρόπο, τον έλεγχο των συνθηκών στο εσωτερικό και μια ήπια σχέση με το τοπίο, ενώ οι χώροι συνάθροισης κοινού τοποθετούνται κατά βάση προς την πλευρά της θέας, αποτελώντας διακριτούς όγκους και προβάλλουν προς τα έξω ως προμετωπίδα. Με τον τρόπο αυτό, επικοινωνείται μια σημαντική νοηματική δήλωση: Η έρευνα γίνεται στο εσωτερικό και προβάλλει προς τα έξω τα αποτελέσματά της. Ειδικότερα, κέντρο του ερευνητικού τομέα αποτελεί το υγρό εργαστήριο (βιοχημικά εργαστήρια) και συμπληρώνεται από εργαστήρια κατεργασίας πρώτης ύλης (εργαστήρια γεωλογίας) που τοποθετούνται κοντά στην είσοδο, υποστηρικτικούς χώρους πειραμάτων καθώς και εργαστήρια συντήρησης του επιχειρησιακού εξοπλισμού που τοποθετούνται στο λιμάνι. Σε άμεση επαφή τόσο με τα κεντρικά εργαστήρια όσο και με το αμφιθέατρο, το εντευκτήριο και τη βιβλιοθήκη, που χωροθετούνται στους τρεις διακριτούς όγκους, βρίσκεται μεγάλος χώρος εκθέσεων και συζητήσεων ο οποίος αποτελεί την «καρδιά» του κτιρίου.