Ο Νικόλας Μιτζάλης είναι αρχιτέκτονας μηχανικός του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής Βενετίας (I.U.A.V.) από το 1999, και διδάκτορας Πολεοδομίας και Χωροταξίας του Ε.Μ.Π. από το 2006.
Την τριετία 2001-2004, υπήρξε έμμισθος υπότροφος Ε.Μ.Π. στο τμήμα αρχιτεκτόνων, του Τομέα ΙΙ, Πολεοδομίας και Χωροταξίας όπου και ανέλαβε επικουρικό διδακτικό έργο στα μαθήματα: «Σχεδιασμός αστικού χώρου», «Πολεοδομικές επεμβάσεις στον αστικό χώρο», και «Θεωρίες για την σύγχρονη πόλη».
Είναι μέλος του Τ.Ε.Ε. και του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ,

Το δικό μας πνεύμα δεν βρίσκει γαλήνη σε τίποτα γυαλιστερό
παρά στην ομορφιά των σκιών
των αστίλβωτων κτιρίων
αυτών που μυρίζουν του χρόνου την πατίνα
ξύλο και βασιλικό
πέτρα κι ακροκέραμο
που σουλατσάρουν εν μέσω επιχρυσωμένων μητροπόλεων
φλομωμένων με αστραφτερά αρχιτεκτονήματα
στεκούμενα στο ένα πόδι
με δεσμοφύλακες στις εισόδους
που μορφάζουν όταν βλέπουν περιπλανώμενο
Η γοητεία των σκιών ενυπάρχει ακριβώς σε αυτό:
Στην αρμονία της φθοράς
στην αρχοντιά της χρήσης
στην γαλήνια λεπτότητα
εχθρό της επιδειξιομανούς προβολής
που γίνεται καθρέπτης της ματαιοδοξίας
αφηνιασμένων δημιουργών
που γεμίζουν την πόλη με τις ακαθαρσίες τους
και κατατρώγουν τους ανθρώπους της.

Σκιάς εγκώμιο

Λίγα λόγια για τη μόνιμη στήλη

Η στήλη «Επιλεγόμενα» έπειτα από κοινή απόφαση που πήρα με τον φίλο Βασίλη Μιστριώτη συνεχίζεται μετά από ένα χρονικό διάλλειμα που ο υπογραφόμενος αναγκάστηκε να κάνει για προσωπικούς λόγους.

Στο διάστημα αυτό σημαντικές εξελίξεις στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο -στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη- έχουν επιδράσει καταλυτικά στην μεταστροφή μιας ολόκληρης κοινωνίας προς μια αθέλητη «αναμόρφωση» υποχρεωμένη εκ των άνω.
Κοινωνικοί αγώνες δεκαετιών οπισθοχωρούν εις χάριν μιας ασαφούς μελλοντικής οικονομικής ανάκαμψης, («μνημονιακής» καθοδήγησης) και μαζί τους αποδομούνται επαγγελματικά δικαιώματα, κεκτημένα, μισθοί. Η χώρα, και ιδιαίτερα τα λαϊκότερα στρώματα, πληρώνουν τα σκάνδαλα μιας οικονομικής ελίτ που τις τελευταίες δεκαετίες έμαθαν το λαό να ζει με δανεικά ανεχόμενος ατασθαλίες και οικονομικά σκάνδαλα ευρύτατης κλίμακας (από το χρηματιστήριο μέχρι τον χώρο του πανεπιστημίου) και σε ένα βαθμό να τα αναπαραγάγει.

Η πορεία της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί ουσιαστικά από το γενικευμένο αυτό κλίμα της οικονομικής κρίσης. Βρίσκεται ήδη σε μια παρατεταμένη κρίση που έχει ξεκινήσει πολύ πιο πριν στα πλαίσια μιας ευρύτερης ενδοσκόπησης και στην πλειοψηφία της παραμένει -δυστυχώς- προκλητική, επιδεικτική και κυρίως πιστή στην υπηρεσία της προαναφερθείσας ελίτ. Τα εξόφθαλμα παραδείγματα πολλά: Η πρόσφατα εγκαινιασμένη προσθήκη στο μουσείο καλών τεχνών της Βοστώνης από το γραφείο Foster&Partners που κόστισε 500 ολόκληρα εκατομμύρια δολάρια, το μαστοδοντικό Harmon Hotel του ιδίου στο Las Vegas (το οποίο πριν ακόμα λειτουργήσει μάλλον θα κατεδαφιστεί λόγω στατικής ανεπάρκειας), ή το masterplan των ουρανοξυστών για τη Shenzhen του Steven Holl είναι ενδεικτικά.

Αυτά τα παραδείγματα υποδηλώνουν μια συνεπή ακολουθία προς την «μεγέθυνση» που ευαγγελίζονται πολλοί ως μονόδρομο προόδου και εξέλιξης. Σε συνάφεια με το προηγούμενο και οι λίστες των εκθέσεων, παρουσιάσεων και ομιλιών αρχιτεκτονικής που παγκοσμίως έχουν μακρύνει θεαματικά όπως και οι αντίστοιχες των ανέργων αρχιτεκτόνων (στην Ελλάδα η αντιστοιχία αρχιτεκτόνων/πολιτών είναι πια 1/400 ενώ στην Ευρώπη 1/1.353).

Η πολιτική γραμμή της εξουσίας (τουλάχιστον στην Ελλάδα αν και με αναλογίες σε άλλες χώρες) με παλινωδίες, ατολμίες και δυσκαμψίες διατηρεί την εκτός σχεδίου δόμηση και μαζί την κατοικία ως επένδυση και όχι ως αγαθό χρήσης εξαγγέλλοντας «βιώσιμη» και ιδιαίτερα «πράσινη ανάπτυξη» που μεθερμηνεύεται κατ' ουσία ως φορολογικό χαράτσι που θα συνοδεύει το αντίστοιχο πράσινο πιστοποιητικό. Ταυτοχρόνως ο αστικός σχεδιασμός με αφορμή την κρίση «παγώνει» όπως κι η εφαρμογή μελετών (ιδιαίτερα για τους καποδιστριακούς δήμους) που αναβάλλονται πια για καλύτερες μέρες. Συνεχίζεται ο αποχαρακτηρισμός κοινόχρηστων χώρων και η αδυναμία ικανοποίησης των οικονομικών απαιτήσεων των απαλλοτριώσεων με άμεσο κίνδυνο την αλλοίωση των εκπονημένων σχεδίων πόλεων. Τα βραβεία δίδονται σε σχεδιαστικές αναδιατυπώσεις πολυκατοικιών και μεμονωμένων μονοκατοικιών ενώ έργα που ξεκινούν με καλές προϋποθέσεις καταλήγουν εν μέρει παραμορφωμένα όπως η Πλατεία Κατράκη στη Γλυφάδα.

Στον αντίποδα, παραμένουν ως μειοψηφούσες αλλά αισιόδοξες νότες η προ μηνών επέκταση του Οικο-μουσείου στη Rennes της Γαλλίας από τους Guinée- Potin Architects, η βιβλιοθήκη στη Min Buri της Μπανγκόγκ από την ομάδα TYIN και οι κοινωνικές κατοικίες για ηλικιωμένους στη Βαρκελώνη του Sergi Serrat ή η αναστήλωση στη Θηρασία της Μαίρης Καβάγιας.

Τα «Επιλεγόμενα» θα επιδιώξουν να μείνουν σε αυτό τον αντίποδα των μειοψηφούντων πλειοψηφιών κάνοντας κριτική στους archistar και στα αυτάρεσκα αρχιτεκτονήματα προτείνοντας στους αναγνώστες της στήλης διαφορετικές προσεγγίσεις και αναγνώσεις της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής δημιουργίας.

Νικόλας Μιτζάλης
Αρχιτέκτονας Μηχανικός, I.U.A.V., Διδάκτορας Πολεοδομίας και Χωροταξίας Ε.Μ.Π.