Η πορεία των αστικών λυμάτων από τη συλλογή μέχρι και την τελική τους διάθεση (Μέρος Α)

Από την αρχαιότητα έως και σήμερα, ο πολυπράγμων από την φύση του άνθρωπος δεν έπαψε στιγμή να μηχανεύεται τρόπους  και μέσα προκειμένου να καταφέρει να διαχειριστεί τα υγρά απόβλητα των πάσης φύσεως δραστηριοτήτων του, είτε αυτά προέρχονταν από την οικία του είτε από τους χώρους απασχόλησης του. Αυτό το εγχείρημα συνεχίζει να απασχολεί με αμείωτη ένταση τους σύγχρονους επιστήμονες-ειδικούς, αναζητώντας επιτακτικά εξελιγμένες μεθοδολογίες περισυλλογής των ακαθάρτων, επεξεργασίας τους και διάθεσης των παραγόμενων προιόντων τους. Στα πλαίσια της αναζήτησης καινοτομιών γύρω από το πολύ σοβαρό αυτό ζήτημα, αποφασίσαμε να γραψουμε μια σειρά άρθρων μέσω των οποίων ο αναγνώστης θα μπορέσει να εξοικειωθεί με το θέμα και να διαπιστώσει τη σχέση μεταξύ της ορθολογικής διαχείρισης των αστικών λυμάτων και των βιομηχανικών αποβλήτων με την προστασία του περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Ηρακλής,  στον πέμπτο του άθλο, ανέλαβε να καθαρίσει τους στάβλους του βασιλιά της  Ηλείας, Αυγεία. Για να καταφέρει να αποφράξει  τους στάβλους και να παρασύρει τα περιττώματα και την κοπριά που επί πολλά χρόνια συσσωρεύονταν σε αυτούς, ανέτρεψε προσωρινά την φυσική ροή των ποταμών Πηνειού και Αλφειού. Με την ορμητική του πορεία μέσα από τους στάβλους, το νερό, παρέσυρε όλη την κοπριά και ο Ηρακλής, κατάφερε να φέρει σε πέρας την αποστολή του.

Υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές σχετικά με την χρονολογία, τον τόπο και την μορφή του πρώτου αποχετευτικού δικτύου. Τις αναφορές επιβεβαίωσαν αργότερα τα ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών σε πολλά μέρη του κόσμου. Ωστόσο, η εξέλιξη του αποχετευτικού συστήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα, δεν ήταν η αναμενόμενη. Το αποχετευτικό σύστημα, από την ινδική πόλη Mohenjo-daro με τους πλινθόκτιστους υπονόμους περισυλλογής των ακαθάρτων 5000 χρόνια πριν και την Βαβυλώνα με τα πολύπλοκα συστήματα περισυλλογής, έφτασε, το Μεσαίωνα και μέχρι τις αρχές του 19^ου αιώνα στην Ευρώπη, να είναι ανύπαρκτο. Παρά το γεγονός ότι οι ακαθαρσίες που συγκεντρώνονταν στους δρόμους και τις αυλές των σπιτιών ή έρρεαν επιφανειακά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση έκαναν τις συνθήκες ζωής απάνθρωπες, η ανάγκη για κατασκευή αποχετευτικού συστήματος παρουσιάστηκε όταν ανακαλύφθηκε ότι ήταν τα μικρόβια των ακαθάρτων εκείνα που ευθύνονταν για την εκδήλωση και μετάδοση των επιδημιών που μάστιζαν επί δεκαετίες τον ευρωπαϊκό κόσμο.

 Στον Ελλαδικό χώρο και πιο συγκεκριμένα, στην Κρήτη, με τις ανασκαφές που έγιναν στις αρχές του αιώνα, ανακαλύφθηκαν αποχωρητήρια που χρονολογούνται ήδη από το 2000 π.Χ. Πιο γνωστό είναι το αρχαίο αποχετευτικό δίκτυο της Κνωσού που η κατασκευή του υπήρξε τόσο ακριβής ωστέ είναι σε θέση μέχρι σήμερα να απομακρύνει ταχύτατα τα νερά της βροχής. Στην ηπειρωτική χώρα, στην Ακρόπολη της Αθήνας, βρέθηκαν αγωγοί μεγαλής διαμέτρου κατασκευασμένοι από πηλό, που πιθανολογείται ότι χρησιμοποιούνταν για αποχετευτικούς σκοπούς.

Χιλιάδες χρόνια μετά, το Ελληνικό Κράτος, ξεκίνησε την κατασκευή των πρώτων αποχετευτικών δικτύων με την μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα. Στα κέντρα των μεγάλων πόλεων συναντάμε παντορροικό δίκτυο, ενώ όσο απομακρυνόμαστε από αυτά επικρατεί η λύση του χωριστικού δικτύου. Παρά το γεγονός ότι μέρα με την μέρα οξύνονται τα περιβαλλοντικά προβλήματα και αναζητώνται λύσεις σε διεθνές πλέον επίπεδο, στην χώρα μας όπως και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, μόνο ένα μικρό ποσοστό ολοκλήρωσης του αποχετευτικού συστήματος έχει επιτευχθεί. Βρίσκεται υπό μελέτη και κατασκευή σε πολλές κομοπώλεις ενώ στα χωριά η αποχέτευση ακαθάρτων συνεχίζει να εξυπηρετείται με στεγανούς ή απορροφητικούς βόθρους, η ύπαρξη και χρήση των οποίων εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον, ενώ τα όμβρια ύδατα απορρέουν  επιφανειακά ακολουθώντας τις υπάρχουσες κλίσεις του εδάφους.

Σύμφωνα με τη σχετική οδηγία  91/271 της Ε.Ε., η κατασκευή του αποχετευτικού δικτύου, συνοδεύονταν από χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του. Η χώρα μας αποτελεί παράδειγμα μη συμμόρφωσης στην προαναφερόμενη οδηγία και το αποτελέσμα της αποσπασματικής κατασκευής του, είναι η επιβολή προστίμων και κυρώσεων, που δυσχεραίνουν περισσότερο τη θέση της χώρας στο εξωτερικό στο διάστημα που διανύουμε.

Παράλληλα όμως, με ακόμη μεγαλύτερη υπευθυνότητα καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας και όλος ο πλανήτης γενικότερα, το ζήτημα της διαχείρισης των λυμάτων. Η τακτική της απευθείας εισαγωγής των αποβλήτων στους φυσικούς αποδέκτες εφαρμόστηκε κατά κόρον από την αρχαιότητα μέχρι και τις αρχές του 20^ου αιώνα. Η συνεχής φόρτιση τους με τα ανεπεξέργαστα ακάθαρτα λύματα οδήγησε σε σημαντική πτώση της ποιότητας του νερού και σε πολλές περιπτώσεις  το κατέστησε κατάλληλο μονο για συγκεκριμένες χρήσεις, κατόπιν επεξεργασίας του. Λόγω της έντονης αστικοποίησης και της έκρηξης της βιομηχανικής δραστηριότητας από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα, οι ανάγκες σε καθαρό πόσιμο νερό έγιναν ακόμα μεγαλύτερες. Καθώς όμως η κάλυψη τους δεν ενδείκνυται να γίνεται από τους υπόγειους υδατικούς πόρους και πιο συγκεκριμένα από τα μόνιμα αποθέματα τους, γεννήθηκε καθυστερημένα η ανάγκη επεξεργασίας των λυμάτων.

 Ανάλογα με το είδος των λυμάτων (αστικά λύματα, απόβλητα βιομηχανιών και βιοτεχνιών, όμβρια ύδατα) και τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά αυτών, η διαδικασία επεξεργασίας τους διαφοροποιείται. Όσον αφορά τις μεθόδους επεξεργασίας έχει επικρατήσει ο διαχωρισμός σε 3 στάδια (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια επεξεργασία) ανάλογα με τις εφαρμοζόμενες τεχνικές. Ωστόσο ο κατάλληλος συνδυασμός των σταδίων επεξεργασίας καθορίζεται από τον ίδιο τον αποδέκτη, δηλαδή από τον βαθμό φόρτισης του και την ικανότητα αυτοκαθαρισμού του.

Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο θέμα της τελικής διάθεσης των υγρών αποβλήτων και της λάσπης, μετά το τέλος της επεξεργασίας. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού που πρόκειται να παροχετευθεί σε κάποιον αποδέκτη πρέπει να ελέγχονται και οι ξένες προσμίξεις που αυτό περιέχει να μην ξεπερνούν τα προκαθορισμένα όρια των προδιαγραφών του αποδέκτη. Αντικείμενο έρευνας αποτελεί το ζήτημα της διάθεση της λάσπης, καθώς οι μεγάλες της ποσότητες και η δυσμενής ποιότητα της, δυσχεραίνουν την εφαρμογή των μέχρι πρότινος πρακτικών (διάθεση στη θάλασσα, καύση, υγειονομική ταφή). Αναζητούνται νέες λύσεις περισσότερο φιλικές προς το περιβάλλον και συμφέρουσες οικονομικά.

Μαρία  Κυζερίδου, Δημήτρης Μαλαματάρης

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
Παρακάτω, παρατίθενται  2 σύνδεσμοι της επίσημης δικτυακής σελίδας της Ε.Ε. μέσω των οποίων μπορεί ο αναγνώστης να πληροφορηθεί σχετικά με το περιεχόμενο της οδηγίας 91/271/ΕΟΚ και τις  παραπομπές της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31991L0271:EL:HTML

http://eur-lex.europa.eu/Result.do?arg0=91%2F271&arg1=&arg2=&titre=titre&chlang=el&RechType=RECH_mot&Submit=%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7 (αναφορές στην Ελλάδα, γίνονται στις σελίδες 2,4,5,7).

Βιβλιογραφία

« Υδραυλική των οικισμών - Αποχετεύσεις », Georg Martz, Απόδοση: Παναγιώτης Κ. Μαρκουλίδης, Αθήνα 1993.

« Αποχετεύσεις, Εγκαταστάσεις καθαρισμού λυμάτων - αποβλήτων », Παναγιώτης Σ. Κόλλιας, Αθήνα.

« Βασικές αρχές και σχεδιασμός συστημάτων επεξεργασίας αποβλήτων », Αναστάσιος Ι. Στάμου, Ζηνόβιος Σ. Βογιατζής, Αθήνα 1994.

« Υδραυλική των οικισμών - Καθαρισμός λυμάτων », Georg Martz, Απόδοση: Παναγιώτης Κ. Μαρκουλίδης, Αθήνα 1994.

« Επεξεργασία και διάθεση αποβλήτων », Γρηγόρης Μαρκαντωνάτος, Αθήνα 1990.

« Επεξεργασία λυμάτων », Σ. Π. Τσώνης, Αθήνα 2004.

 
Ηλεκτρονικές Πηγές

http://www.pneuma.gr/ydor.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%8C%CF%82_(%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82)

Φωτογραφία

herculesphotos.blogspot.com 
O Ηρακλής καθαρίζει τους στάβλους του Αυγεία, μετώπη από το ναό του Δία, 460πΧ, αρχαιολογικό μουσείο Ολυμπίας