Λίμνη Κορώνεια – Γεωγραφία - Υδατικό πρόβλημα (A’ Μέρος)

Η πρώτη καθαρά περιβαλλοντική αναφορά του greekarchitects.gr οφείλει να αφορά μία ιστορία οφθαλμοφανούς ανθρώπινης καταστροφής στον Ελληνικό χώρο (δυστυχώς υπάρχει πληθώρα), που δεν είναι άλλη από την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή της λίμνης Κορώνειας. Η σειρά των σχετικών άρθρων που ξεκινά με το παρόν, θα προσπαθήσει να αναδείξει  την εγκληματική αδιαφορία και τις παραλείψεις της εκάστοτε πολιτείας αλλά και τα μέτρα που λαμβάνονται ή πρέπει να ληφθούν για την σωτηρία της άλλοτε πανέμορφης αυτής λίμνης η οποία, σήμερα, κινδυνεύει να χαθεί στο παρελθόν.

Γεωγραφική θέση της λίμνης

Η λίμνη Κορώνεια βρίσκεται στο Δήμο Κορώνειας, στην επαρχία Λαγκαδά, του νομού Θεσσαλονίκης και γενικότερα περιλαμβάνεται στην λεκάνη της Μυγδονίας. Ονομάζεται αλλιώς λίμνη Αγίου Βασιλείου (από το ομώνυμο παραλίμνιο χωριό) ή λίμνη Λαγκαδά και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 12 km βορειοανατολικά της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Διοικητική περιοχή του Ν. Θεσσαλονίκης με την λίμνη Κορώνεια.

Η λίμνη έχει περίμετρο 52 km και άλλοτε κάλυπτε έκταση 45.000 στρεμμάτων, ενώ το μέσο βάθος της, τη δεκαετία του 1970, έφτανε τα 5 m. Είναι (ή καλύτερα ήταν) λίμνη γλυκού νερού, έχει σχήμα ελλειψοειδές, με μέσο μήκος του μεγάλου άξονα της έλλειψης 11 km με διεύθυνση Α- Δ και του μικρού άξονα 4.5 km με διεύθυνση Β-Ν.

Η λεκάνη της Μυγδονίας, που κατέχει μια επιμήκη ζώνη μεταξύ του Γαλλικού ποταμού και του Στρυμονικού κόλπου, αποτελεί ένα εκτεταμένο και επίμηκες βύθισμα που διαχωρίζει την χερσόνησο της Χαλκιδικής από τον κεντρικό κορμό της Μακεδονίας (βλ. εικόνα 1). Η Μυγδόνια λεκάνη συγκροτείται από δύο τμήματα: ένα ανατολικό, το οποίο συνιστά την υπολεκάνη της Βόλβης και ένα δυτικό, το οποίο συνιστά την υπολεκάνη της Κορώνειας. Οι δυο αυτές λίμνες καταλαμβάνουν σήμερα τα χαμηλότερα τμήματα (βυθίσματα) της προϋπάρχουσας μεγάλης πλειστοκαινικής λίμνης Μυγδονίας (βάθους 110 m), η οποία πριν από εκατομμύρια χρόνια, κάλυπτε όλη τη λεκάνη (βλ. εικόνα 2). Το όριο μεταξύ των δύο αυτών υπολεκανών δεν είναι σαφές, ορίζεται όμως, από τον άξονα Στίβου – Σχολαρίου, με ένα σύστημα ραχών, λόφων και αναβαθμίδων, διαμέσου των οποίων διέρχεται ο ποταμός Δερβένι, στην κεντρική περιοχή της Μυγδονίας.

Γεωφυσικός χάρτης όπου απεικονίζεται η περιοχή των δυο λιμνών

Το τοπωνύμιο Μυγδονία χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για να υποδηλώσει την ευφορία της περιοχής, η οποία εκτείνεται γεωγραφικά από τον ποταμό Αξιό μέχρι και τον Στρυμονικό κόλπο. Η ετυμολογία της λέξης ΜΥ-ΓΔΩΝ, περιγράφει πολύ εύστοχα την περιοχή αυτή.
Το πρώτο συνθετικό είναι το δωδέκατο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου 'Μ', το οποίο και προήλθε από το δέκατο τρίτο γράμμα του φοινικικού αλφαβήτου 'Μεμ' που δήλωνε ύδωρ.
Το δεύτερο συνθετικό 'ΓΔΩΝ' προέρχεται από το ελληνικό χθων - χθώνος και δηλώνει το έδαφος. Το όνομα λοιπόν 'Μυγδονία' σημαίνει 'ύδωρ και έδαφος', στοιχεία που και σήμερα χαρακτηρίζουν την ευρύτερη περιοχή.
Οι Λίμνες Κορώνειας και Βόλβης ανήκουν στους ελληνικούς υγροβιότοπους, που προστατεύονται από τη διεθνή συνθήκη RAMSAR. Η Συνθήκη RAMSAR για τους Υγροβιότοπους Διεθνούς Σημασίας υπογράφτηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 1971 στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν και αποτελεί την πρώτη Διεθνή Συνθήκη για την προστασία και την ορθή χρήση των φυσικών οικοσυστημάτων. Οι συμμετέχουσες χώρες που υπογράφουν τη Συνθήκη συμφωνούν στο ότι «οι υγροβιότοποι συνιστούν αναντικατάστατους φυσικούς πόρους και ως εκ τούτου επιθυμούν τη διατήρηση και χρήση των υγροβιότοπων που προστατεύονται από τη Συνθήκη, αναλαμβάνοντας δράση σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο». Η Ελλάδα υπέγραψε τη Συνθήκη αυτή και την επικύρωσε με Νομοθετικό Διάταγμα το 1974, θέτοντάς τη σε ισχύ.

Η Κορώνεια συγκαταλέγεται επίσης στις προστατευόμενες περιοχές «Natura 2000», ενώ χαρακτηρίζεται «περιοχή ειδικής προστασίας» και «ειδικά προστατευόμενη μεσογειακή περιοχή» (όπως ορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με την 92/43/ΕΟΚ.

Η λίμνη σήμερα εμφανίζει φανερά σημάδια περιβαλλοντικής καταστροφής έχοντας μία απογοητευτική εικόνα. Λόγω της υπεράντλησης του επιφανειακού υδροφορέα η ποσότητα του νερού της έχει μειωθεί δραστικά. Ενώ πριν την δεκαετία του ΄70 είχε ένα εμβαδόν επιφάνειας ίσο με 45 km2, μέσο βάθος 3 m και όγκο νερού μεγαλύτερο από 150 Μm3, σήμερα η λίμνη καλύπτει έκταση μικρότερη από 10 km2 και η μέση στάθμη του νερού μόλις που φτάνει τα 40 cm. 

Πανοραμική άποψη λίμνης Κορώνειας, εικόνα από greekinsight.com

Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 και έπειτα παρατηρείται μια περαιτέρω απότομη πτώση στο επίπεδο της στάθμης της λίμνης Κορώνειας, λόγω της αλόγιστης χρήσης του υδατικού δυναμικού της. Σε ετήσια βάση παρατηρείται αρνητικό υδατικό ισοζύγιο, καθώς η κατανάλωση του νερού υπερβαίνει κατά πολύ τα ανανεώσιμα υδατικά αποθέματα της λεκάνης, γεγονός που σημαίνει ότι κάθε χρόνο εξαντλείται ένα μεγάλο μέρος του μόνιμου φυσικού της κεφαλαίου, το οποίο και αναπληρώνεται εξαιρετικά δύσκολα.

Του Δημήτρη Μαλαματάρη

Πηγές αναφοράς:
1. http://lsg.ucy.ac.cy/research/wetlands/limneskoronia%20kai%20volvi/koroneiavolvi.htm
2. http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=4297569&publDate=18/11/2007
3. http://perivallonsos.blogspot.com/2008/06/blog-post_25.html
4. http://www.anemos-volvi.gr/koroneia.asp
5.http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AF%CE%BC%CE%BD%CE%B7_%CE%9A%CE%BF%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1
6. http://www.skai.gr/master_story.php?id=85599