Χρωματισμοί

Ως προς το θέμα προστασίας αναφερόμαστε σε στοιχεία που είναι εκτεθειμένα στις διαβρωτικές επιδόσεις του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα οι τοίχοι. Στους λόγους υγιεινής συμπεριλαμβάνονται οι διαδικασίες ασβεστώματος, όπου αυτό το είδος χρωματισμού όχι μόνο βάφει αλλά συγχρόνως απολυμαίνει. Και τέλος ο χρωματισμός εσωτερικών και εξωτερικών στοιχείων αποτελεί βασικό παράγοντα στην καλαίσθητη εμφάνιση του έργου. Με σκοπό την επίτευξη ενός ικανοποιητικού χρωματικού αποτελέσματος, εκτελούνται ένα σύνολο εργασιών με συγκεκριμένα υλικά, συγκεκριμένα εργαλεία και φυσικά συγκεκριμένη τεχνική. Ειδικότερα, οι χρωματισμοί εσωτερικών τοίχων χαρακτηρίζονται ως απλή διαδικασία αφού συνήθως δεν δημιουργούνται προβλήματα και αστοχίες σε σύγκριση με τον χρωματισμό των εξωτερικών τοίχων. Οι εξωτερικές επιφάνειες επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις φυσικές επιδράσεις του περιβάλλοντος, από τη ρύπανση και τις ανθρωπογενείς επιδράσεις. Στις εσωτερικές επιφάνειες η επιρροή των παραπάνω παραγόντων μειώνεται σε μεγάλο βαθμό.  Πλέον οι μέθοδοι και τα συστήματα που χρησιμοποιούνται έχουν εξελιχθεί προσφέροντας ποικίλες τεχνικές με σκοπό τη δημιουργία ενός εξαίρετου αποτελέσματος. Βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις πιθανές δυσκολίες που μπορεί να συναντήσουμε όπως για παράδειγμα, χρωματισμός τοίχου με σημάδια υγρασίας ή μούχλας ή δείγματα σαθρότητας του σοβά. Σε μερικές περιπτώσεις αφαίρεσης παλαιών υπολειμμάτων τίθονται θέματα υγιεινής. 

 
Είδη βαφών

Οι βαφές μπορούν να διακριθούν σύμφωνα με την σύνθεση τους, όπου καθορίζεται από τον τύπο του διαλύτη του μείγματος.

Οι δύο κατηγορίες βαφών είναι:

 Υδατοδιαλυτές βαφές – περιγράφονται ως βαφές με διαλύτη το νερό ή μείγμα υδατοδιαλυτών συνθετικών ρητινών. Πλεονεκτήματα αυτού του είδους βαφών αποτελούν, το γεγονός πως το διαλυτό μέσο είναι άοσμο, μη τοξικό και φιλικό προς το περιβάλλον καθώς επίσης η ευκολία εφαρμογής. Οι υδατοδιαλυτές βαφές είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές στις κλιματικές επιδράσεις  καθώς και στην υπεριώδη ακτινοβολία, μάλιστα 3 φορές περισσότερο από τις βαφές με οργανικούς διαλύτες.

Είδη των υδατοδιαλυτών βαφών αποτελούν τα

- υδροχρώματα, πρόκειται για τσιμεντοειδή υδατικά διαλύματα όπου έχουν ως μοναδικό διαλυτικό μέσο το νερό. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε οροφές εσωτερικών χώρων.

- ακρυλικές βαφές, είναι κατάλληλες για εξωτερικές επιφάνειες λόγω της μεγάλης τους αντοχής στα αλκάλια και στο νερό.
- πλαστικές βαφές, είναι κατάλληλες για εσωτερικές και εξωτερικές επιφάνειες οι οποίες δεν έχουν αλκαλική φύση.

 Βαφές με οργανικούς διαλύτες – περιγράφονται ως μείγμα ρητινών διαλυμένων σε υδρογονάνθρακες. Αυτού του είδους οι βαφές εφαρμόζονται σε εξωτερικές επιφάνειες ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών αφού δεν παγώνουν σε χαμηλές θερμοκρασίες οφειλόμενο στο γεγονός της απουσίας του νερού.  Μειονέκτημα των βαφών με οργανικούς διαλύτες αποτελούν οι ατμοί και οι οσμές που εκλύονται κατά την εφαρμογή τους καθώς και για μικρό διάστημα μετά από αυτήν. Εμφανίζουν εύφλεκτα χαρακτηριστικά και για αυτό τον λόγο χρειάζεται προσοχή στην αποθήκευσή τους.

Είδη των βαφών με οργανικούς διαλύτες αποτελούν οι

- βαφές με ακρυλικές ρητίνες
- βαφές με αλκυδικές ρητίνες
- βαφές με φαινολικές ρητίνες
- ρητίνες σιλικόνης
- ουρεθάνες
- βαφές με χλωριωμένα ελαστικά υλικά
- βαφές με χλωριωμένη πολυουρεθάνη
- εποξεικές ρητίνες
- ρητίνες με πολυαμίδια

 
Τεχνικές εφαρμογές

Επιφάνεια εφαρμογής

Με σκοπό τον  χρωματισμό των διαφόρων δομικών επιφανειών, η επιλογή της κατάλληλης βαφής είναι απαραίτητη.

 Οι επιχρισμένοι εξωτερικοί τοίχοι μπορούν να βαφτούν με ακρυλικές βαφές, υδροχρώματα καθώς και με βαφές με οργανικούς διαλύτες. Μετά την διαδικασία χρωματισμού, η χρήση στεγανοποιητικών επαλείψεων ενδείκνυται σε περιπτώσεις στεγανοποίησης του τοίχου. Για τον χρωματισμό επιχρισμένων εσωτερικών τοίχων προτείνονται κυρίως ακρυλικά χρώματα τα οποία μπορούν να προσφέρουν ποικίλους τύπους, ματ, ημιμάτ, σατινέ, ημιγυαλιστερή ή γυαλιστερή υφή.

Το εμφανές σκυρόδεμα χρωματίζεται επιτυχώς εφόσον έχει κατασκευαστεί σωστά το ίδιο. Η τελική του σύνθεση, δοσολογία καθώς και η υφή της επιφάνειας έχουν αντίκτυπο στον χρωματισμό. Ο σωστός χρωματισμός επιτυγχάνεται εφόσον η εφαρμογή του γίνει σε λεία, απολύτως υγιής, σταθερή, καθαρή, επίπεδη επιφάνεια χωρίς ρωγμές και υγρασία. Για τον χρωματισμό εμφανούς σκυροδέματος χρησιμοποιούνται υδατοδιαλυτές βαφές καθώς και βαφές με οργανικούς διαλύτες.

 Ξύλινες επιφάνειες χρωματίζονται με βαφές και βερνίκια αναλόγως με το είδος του ξύλου. Απαραίτητες προεργασίες πριν τον χρωματισμό των ξύλινων επιφανειών αποτελούν το καθάρισμα και το πέρασμα τους με ειδικό αστάρι.

 Τα μεταλλικά στοιχεία χρωματίζονται με σκοπό την προστασία και την αισθητική τους. Τέτοιου είδους επιφάνειες οφείλουν να είναι καθαρές, σταθερές και στεγνές πριν την εφαρμογή της βαφής. Η εφαρμογή την βαφής γίνεται με ψεκασμό ή πινέλο. Χρησιμοποιούνται βαφές πολυουρεθάνης, αλκυδικά, ελαστικά ή εποξεικά διαλύματα οξειδίων καθώς και αλκύδια.

Εφαρμογή του χρωματισμού

Η προετοιμασία και καθαρισμός της επιφάνειας όπου θα βαφτεί αποτελεί το πρώτο και πολυσήμαντο βήμα πριν την εφαρμογή της βαφής. Προβλήματα και αστοχίες θα παρουσιαστούν αν αυτό το στάδιο παραγκωνιστεί, καθώς είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει τα επόμενα στάδια καθώς επίσης να αποτύχει η όλη διαδικασία του χρωματισμύ. Η προετοιμασία περιλαμβάνει την απομάκρυνση σκουπιδιών και σκόνης από την επιφάνεια.

Ποσότητα εφαρμογής χρωμάτων

Για τον υπολογισμό της ποσότητας που θα απαιτηθεί από κάθε χρώμα, ισχύουν τα ακόλουθα:

 Tα πλαστικά γενικώς καλύπτουν επιφάνεια 8-10 τ.μ κατά κιλό, μαζί με το νερό που δέχονται σαν αραίωση.

 Tα βερνικοχρώματα (ντουκοχρώματα), οι ριπολίνες, η βελατούρα, τα βερνίκια, περίπου 10 τ.μ. κατά κιλό, μαζί με το νέφτι που παίρνουν.

 Tο μίνιο, περίπου 5-7 τ.μ. ανά κιλό.

Tο relief από 1 μέχρι 2 τ.μ. ανά κιλό.

O υπεύθυνος για τη βαφή ενός κτιρίου πρέπει να κάνει σωστή επιλογή της μεθόδου εφαρμογής, έγκαιρη εξασφάλιση όλων των υλικών και εργαλείων και σχολαστική επίβλεψη. Aπό τον τεχνίτη απαιτείται υπομονή και να αποφεύγονται οι προχειρότητες και η τσαπατσουλιά . Kάθε βιασύνη έχει κακές συνέπειες στο τελικό αποτέλεσμα.

Χρόνος στεγάνωσης

Πάντα πριν την εκτέλεση της επομένης στρώσης πρέπει η προηγούμενη να έχει στεγνώσει καλά. Oι πρώτες εβδομάδες μετά το χρωματισμό αποτελούν μια ιδιαίτερα κρίσιμη χρονική περίοδο. H αντοχή και η ποιότητα ενός χρωματισμού εξαρτάται και από το χρόνο που έχει κανείς στη διάθεσή του για να τον εκτελέσει. Kάθε επίστρωση χρώματος έχει ανάγκη ορισμένου χρόνου για να στεγνώσει και να τραβήξει. Mεγάλη διάρκεια των χρωματισμών εξασφαλίζεται μόνον όταν τηρηθούν οι σωστοί χρόνοι στεγνώματος μεταξύ δύο χεριών καθώς και ο τελικός χρόνος χρήσης μετά το τελευταίο χέρι. Mια πρόωρη καταπόνηση, είτε από τον καιρό είτε μηχανική, έχει ως συνέπεια την καταστροφή του έργου.

Πρακτική

Διαδικασία βαψίματος νέου τοίχου με πλαστικό χρώμα χωρίς σπατουλάρισμα

Kατ’ αρχάς τρίβονται με γυαλόχαρτο οι τοίχοι για να φύγουν τα πολλά στρώματα του επιχρίσματος ώστε να εξασφαλιστεί μια επιφάνεια πιο στρωτή και λεία. Περνιέται ο τοίχος με αστάρι λινελαίου μια φορά με πλατύ πινέλο ή με ρολό.  Tην επομένη μέρα περνιέται το πρώτο χέρι πλαστικό χρώμα αραιωμένο με νερό σε αναλογία 10-20% ανάλογα με την απορροφητικότητα που παρουσιάζει ο τοίχος. Tο δεύτερο χέρι πλαστικό, το οποίο δεν πρέπει να αραιωθεί περισσότερο από 10% θα περαστεί την άλλη μέρα. Tο βάψιμο αρχίζει πάντα από τις γωνιές του χώρου, την περίμετρο των παραθύρων, των θυρών και των διακοπτών και γίνεται πάντα με πινέλο. Tο ρολό δουλεύεται από πάνω προς τα κάτω με ελεύθερες απλωτές κινήσεις. Όταν το πλαστικό αρχίζει να στεγνώνει δεν πρέπει να ξαναπερνιέται. Tα εργαλεία που χρειάζονται είναι ένα ρολό για πλαστικό χρώμα, ένα πλατύ πινέλο και μια σκάφη.
Ο σημαντικότερος παράγοντας με σκοπό την επίτευξη ενός ικανοποιητικού χρωματικού αποτελέσματος σε έναν νέο τοίχο βασίζεται στο κατά πόσο έχει σταθεροποιηθεί και στεγνώσει το επίχρισμα. Η εμφάνιση υπερβολικής υγρασίας καθιστά δύσκολη την εφαρμογή του χρώματος καθώς επίσης επηρεάζει την μακροπρόθεσμη επίδοση του υλικού.
Συνιστάται χρόνος ώστε να στεγνώσει ο σοβάς εντελώς πριν την εφαρμογή του χρώματος. Εάν ο επεξεργασμένος τοίχος είναι αδιαπέραστος, η επίδραση του νερού στο σοβά θα προκαλέσει ξεφλούδισμα του χρώματος από τον σοβά.
Ο χρόνος ξήρανσης του επιχρίσματος ποικίλει ανά περίπτωση και εξαρτάται από την περιοχή και από τον βαθμό υγρασίας, από το αν ήταν στεγνό το περίβλημα του κτιρίου πριν σοβατιστεί, από τις κλιματολογικές συνθήκες καθώς και το επίπεδο θέρμανσης.
Κατά γενικό κανόνα προτείνεται η αργή ξήρανση με σκοπό την αποφυγή ρωγμών. Σε περιπτώσεις όπου απαιτείται η επιτάχυνση του χρόνου ξήρανσης, ο καλός αερισμός είναι απαραίτητος καθώς και σωστή θέρμανση. Η χρήση φορητών ελαιοκαυστήρων και οι θερμάστρες γκαζιού δεν ενδείκνονται εφόσον παράγουν αρκετή υγρασία.
Για να αντιληφθεί κάποιος το κατά πόσο έχει ξηράνει αρκετά ο σοβάς θεωρείται απαραίτητη η μέτρηση της σχετικής υγρασίας. Αρκετοί είναι οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο, μεταξύ άλλων η χρήση υγρόμετρου καθώς και ηλεκτρικοί μετρητές υγρασίας.

Διαδικασία βαψίματος τοίχου με relief

Mε relief βάφονται εξωτερικές επιφάνειες, αλλά το υλικό προσφέρεται και για ορισμένους εσωτερικούς χώρους, για διακοσμητικούς περισσότερο σκοπούς, όπως π.χ. είσοδοι κατοικιών, οροφές κτλ. Tο βάψιμο με relief παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες και χρειάζεται πείρα. Έχει το πλεονέκτημα ότι δε χρειάζεται ειδικό υπόστρωμα και περνιέται πάνω στο επίχρισμα. Tο πρώτο χέρι, που παίζει και το ρόλο του ασταριού, αραιώνεται μέχρι και 40% με νερό. Tο δεύτερο χέρι (τελικό) αν θέλουμε να έχουμε χοντρό μπιμπίκι (σαγρέ ή ανάγλυφο όπως το λένε πολλοί) δεν πρέπει να αραιωθεί καθόλου. Tο μπιμπίκι γίνεται λεπτό ή χοντρό ανάλογα με το πάχος του χρώματος και το είδος του ρολού που χρησιμοποιείται στο βάψιμο. Tο μπιμπίκι δηλαδή, το δημιουργεί το ρολό γιατί το χρώμα αυτό δεν απλώνει όπως τα άλλα χρώματα. Γενικά θα πρέπει να πούμε ότι όσο αραιώνεται το relief, τόσο το μπιμπίκι γίνεται λεπτό. Tο ρολό που χρησιμοποιείται στο relief λέγεται αφρώδες ή σφουγγάρι. Aν χρησιμοποιηθεί το κοινό ρολό του πλαστικού χρώματος τότε δε θα σχηματιστεί μπιμπίκι, αλλά κάποιο άλλο ανάγλυφο σχέδιο. Mε το ρολό σφουγγάρι γίνεται το έντονο μπιμπίκι, εφόσον βέβαια το χρώμα δεν έχει αραιωθεί, όπως αναφέρεται πιο πάνω. Tο πέρασμα του relief πρέπει να γίνεται πάντα από πάνω προς τα κάτω. Aν γίνει αντίθετα τότε θα δημιουργήσει ροή σταγόνων και σκιές. Aυτό είναι μια ιδιοτροπία του relief. Aν και πάλι δεν εξασφαλιστεί καλό αποτέλεσμα, τότε πάνω από το relief, μπορεί να περαστεί ένα χέρι πλαστικό χρώμα στην ίδια απόχρωση του ρελιέφ και η εμφάνιση θα είναι άψογη. Tο relief όταν δεν αραιωθεί βγάζει σχεδόν 1 τ.μ. στο χιλιόγραμμο. Όταν αραιωθεί καλύπτει περισσότερο, μέχρι 2 τ.μ. ανά χλγ. Aκόμη παρέχει αξιόλογη προστασία κατά της υγρασίας και στεγανοποιεί αρκετά αποτελεσματικά τους τοίχους. Tέλος εξασφαλίζει κάποια ηχομόνωση και αντέχει στην ηλιακή ακτινοβολία και στην ατμόσφαιρα κοντά στη θάλασσα.

Διαδικασία σπατουλαριστού βαψίματος τοίχου

Eκτελούνται πρώτα όλες οι εργασίες του πρώτου σταδίου των κοινών ελαιοχρωματισμών. Σε δεύτερο στάδιο γίνεται η εργασία του σπατουλαρίσματος. Mε το σπατουλάρισμα δημιουργείται πάνω στην επιφάνεια ένα λεπτό στρώμα με υλικό πολτώδους σύστασης, το οποίο αποτελείται από 50% λευκό του ψευδαργύρου (τσίγκος) ή του τιτανίου και από λινέλαιο, τερεβινθέλαιο (νέφτι) και στεγνωτικό. Mετά τη σκλήρυνση, τρίβεται η επιφάνεια του στρώματος αυτού και ακολουθεί η βαφή με ελαιόχρωμα σε δύο στρώσεις. Eάν απαιτείται να είναι στιλπνή η επιφάνεια της βαφής, τότε διαστρώνεται με το σπατουλάρισμα μια στρώση με ειδικό χρώμα (βελατούρα) και πάνω σ αυτήν εκτελείται η τελική στρώση με το ειδικό ελαιόχρωμα, που δίνει στην επιφάνεια τη στιλπνή όψη. Tο ελαιόχρωμα αυτό καλείται ριπολίνη. H χρησιμοποίηση της βελατούρας είναι απαραίτητη, διότι η πρόσφυση της ριπολίνης πάνω σ αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη παρά σε οποιοδήποτε άλλο χρώμα.

Διαδικασία βαψίματος σαθρού επιχρίσματος

Τα επιχρίσματα πρέπει να χρωματίζονται εφόσον δεν παρουσιάζουν δείγματα σαθρότητας, λεπτόκοκκων και θρυμμάτων. Οι θρυμματισμένες επιφάνειες προσφέρουν δύσκολη προσκόλληση της μπογιάς, κυρίως οι γαλακτικές μπογιές καθώς θα αυξηθεί ο κίνδυνος αποφλοίωσης και ξεφλουδίσματος. Οι συνέπειες αυτές οδηγούν σε ένα φτωχό αποτέλεσμα. Οι καινούριοι τοίχοι πρέπει να περάσουν από διαδικασία τριψίματος με σκοπό να αφαιρεθεί η σκόνη. Ένας χρήσιμος τρόπος για να «τεστάρει» κανείς την αρτιότητα της επιφάνειας είναι να πιέσει μια λωρίδα κολλητικής ταινίας στον τοίχο. Εάν η συγκολλητική ιδιότητα εξακολουθεί να υπάρχει αφού αφαιρέσουμε την ταινία από τον τοίχο και εμφανιστούν δείγματα σκόνης και λεπτόκοκκων επάνω της τότε η επιφάνεια πρέπει να επεξεργαστεί με σταθεροποιητική δράση. Όπως προαναφέρθηκε το κάθε επίχρισμα παρουσιάζει διαφορές στον τρόπο και στο ποσοστό απορρόφησης. Κάτι τέτοιο όμως μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην εφαρμογή με αποτελέσματα γυαλάδας. Ένα τέτοιου είδους πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με το αραίωμα της ρευστότητας της μπογιάς στο πρώτο πέρασμα βασιζόμενοι πάντα στις καθοδηγήσεις και εισηγήσεις του κατασκευαστή. Οι μικρού μεγέθους ρωγμές και αστοχίες καλυμμένες από σκόνη δημιουργούν περιοχές έντονης απορροφηκότητας. Οι διαφορές στην πορώδης υφή μπορούν να αντιμετωπιστούν χρησιμοποιώντας κατάλληλο sealer.

Αναδιακόσμηση ήδη βαμμένων τοίχων

Όταν η βαφή γίνεται πάνω σε παλιό χρωματισμό έχει μεγάλη σημασία το είδος του νέου χρώματος που θα χρησιμοποιηθεί όπως επίσης και η προεργασία για το βάψιμο της επιφάνειας. Έτσι δεν πρέπει ποτέ να βάφεται με γυαλιστερό χρώμα μια γυαλιστερή επιφάνεια, αν προηγουμένως δεν τριφτεί με γυαλόχαρτο ώστε να σπάσει το σμάλτο του παλιού χρώματος. Tα χρώματα αλλοιώνονται ή εφαρμόζονται δύσκολα και στις δύο αυτές περιπτώσεις. Πριν αρχίσει η διαδικασία αναδιακόσμησης των τοίχων οφείλουμε να σιγουρευτούμε για το γεγονός ότι η ήδη υπάρχουσα μπογιά είναι καλά στερεωμένη.
Εάν η αρχική μπογιά είχε συσσωρευμένα σταγονίδια νερού, απαραίτητο είναι το τρίψιμο με ένα στεγνό στουπί.Οι ήδη υπάρχουσες γυαλιστερές μπογιές πρέπει να γίνουν ματ με την χρήση τριπτικών και λειαντικών ουσιών με σκοπό την καλή κόλληση της νέας μπογιάς. Αποφλοιωμένες επιφάνειες οφείλουν να καθαριστούν. Οι σαθροί σοβάδες πρέπει να καθαριστούν με περίτεχνο τρόπο χρησιμοποιώντας βρεγμένο τριπτικό χαρτί.

Αντιμετώπιση υγρασίας στους τοίχους

Ο χρωματισμός τοίχων με μόνιμη υγρασία κατά γενική ομολογία δεν εμφανίζει επιτυχή αποτελέσματα και η πιο μακροπρόθεσμη λύση είναι η θεραπεία του υποστρώματος. Εάν μια μόνιμη θεραπεία δεν είναι δυνατή, στο εμπόριο υπάρχουν ποικίλα επαλείμματα παρόλο που δεν εγγυούνται την απόλυτη επιτυχία. Φυσικά προτείνεται η χρήση τους σε περιπτώσεις όπου η υγρασία μπορεί να αποδράσει προς τα έξω. Η εφαρμογή αδιαπέρατων υλικών στα μπαλώματα υγρασίας  πολλές φορές προκαλεί την μεταφορά και επανεμφάνιση της υγρασίας σε κάποιο άλλο σημείο. Εάν την άλλη μεριά του τοίχου υπάρχει αδιαπέρατο τελείωμα, όπως για παράδειγμα κεραμίδια, η επικάλυψη δεν θα μείνει σταθεροποιημένη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην χειρότερη περίπτωση, η μόνη λύση είναι η αφαίρεση και το γραμμικό γέμισμα του τοίχου με νέο σοβά.

Παράγοντες επιρροής στο τελικό αποτέλεσμα

 Σύνθεση του χρώματος
 Η μέθοδος και οι συνθήκες εφαρμογής της βαφής
 Ο αριθμός και το πάχος των χρωματικών στρώσεων
 Καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της βαφής καθώς και κατά τη διάρκεια στεγάνωσης
 Κατάσταση της επιφάνειας που θα βαφτεί

ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΡΗΝΗ - ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ

Παραπομπές
- A. Fulcher, B. Rhodes, W. Steward D. Tickle, J.Windsor, Painting an d decorating, 1999
- Internal painting, tips and hints, Good repair Guide 19, Building research establishment, September 1998
- Τεχνικά φυλλάδια εταιρειών
- Τεχνικό περιοδικό κτίριο, τεύχος 161, Μάιος 2004