Ασύμφορα και επικίνδυνα τα γιγαντιαία φράγματα

Οχι μόνο διότι επιβαρύνουν καταλυτικά το περιβάλλον, συνδεόμενα ακόμη και με επιδείνωση της σεισμικής δραστηριότητας λόγω της πίεσης που ασκούν στο (υπ)έδαφος οι τεράστιες ποσότητες των συγκεντρωμένων υδάτων, αλλά και διότι η οικονομική απόδοσή τους είναι μικρή και συχνά το ήδη υψηλότατο κόστος κατασκευής τους μπορεί ακόμη και να διπλασιαστεί.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Energy Policy», εξέτασε 245 γιγαντιαία φράγματα (δηλαδή, ύψους 15 μέτρων και άνω) σε όλη την υφήλιο και αποφάνθηκε πως τα σχέδια κατασκευής τους κοστίζουν κατά μέσον όρο 96% πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό, ενώ οι εργασίες ανοικοδόμησής τους παίρνουν κατά μέσον όρο 2,3 χρόνια περισσότερο από τον αρχικό σχεδιασμό.

Το κολοσσιαίο υδροηλεκτρικό Φράγμα των Τριών Φαραγγιών στον κινεζικό ποταμό Γιανγκτσέ

Υπόδειγμα κακοδιαχείρισης στην Τουρκία
Η έρευνα φέρνει ως πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιας οικονομικής κακοδιαχείρισης, ανεπαρκούς σχεδιασμού, προβληματικής εκτέλεσης του έργου και περιβαλλοντικών συνεπειών το Φράγμα Ταρμπέλα στο Πακιστάν, το Φράγμα Ιταϊπού στη Βραζιλία και κυρίως το υδροηλεκτρικό φράγμα στην περιοχή Ιλισού στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Το τελευταίο αυτό μεγα-φράγμα, που θα ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο της Τουρκίας μετά το φράγμα Ατατούρκ, θα κατασκευαζόταν στο πλαίσιο του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ανατολίας (Southeastern Anatolia Project - GAP), που προέβλεπε την ανέγερση 22 φραγμάτων και 19 υδροηλεκτρικών σταθμών στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, «κλέβοντας» το νερό από άλλα κράτη της περιοχής όπως το Ιράκ και η Συρία.

Ωστόσο πέρυσι ένα δικαστήριο στην Τουρκία αποφάσισε την αναστολή των εργασιών λόγω ανησυχιών για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθώς απαιτούνταν η εκκένωση περισσότερων από 80 παρακείμενων χωριών προκειμένου να λειτουργήσει το φράγμα. Επίσης περιβαλλοντικές οργανώσεις είχαν καταγγείλει ότι η ολοκλήρωση της κατασκευής του φράγματος θα οδηγήσει στην εξαφάνιση σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων, όπως οικισμοί ηλικίας 6.000 ετών.

Λίγα χρόνια πριν είχαν υπαναχωρήσει του σχεδίου οι ξένοι κατασκευαστές που θα συμμετείχαν σε αυτό. Εταιρείες από τη Γερμανία, την Ελβετία και την Αυστρία ακύρωσαν τη συμμετοχή τους στη χρηματοδότηση του αμφιλεγόμενου έργου. Το έκαναν όχι μόνο γιατί οι δικαστικές περιπέτειες θα καθυστερούσαν πολύ την πρόοδο των εργασιών αλλά και γιατί τα περιθώρια κέρδους είχαν μειωθεί ασφυκτικά, αν δεν διαγραφόταν και η ζοφερή προοπτική αυτές οι εταιρείες να βγουν ζημιωμένες.

Ενα βασικό πρόβλημα που περιγράφουν στην έρευνά τους οι επιστήμονες της Οξφόρδης είναι ότι η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη έχουν ως αποτέλεσμα να μειώνεται συνεχώς η ποσότητα του νερού στους υπερ-ταμιευτήρες των κολοσσιαίων φραγμάτων. Ετσι πλήττεται και η παραγωγική τους δυνατότητα. Για παράδειγμα, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ το 2013 όλα τα υδροηλεκτρικά φράγματα παρήγαγαν μόλις το 9% της ηλεκτρικής ενέργειας που κατανάλωσε η Πολιτεία, αισθητά κάτω από το 14% που ήταν η αντίστοιχη παραγωγή τα τελευταία 30 χρόνια.

Λύση τα μικρά και μεσαία φράγματα
Η καλύτερη λύση, κατά τους επιστήμονες, τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά, είναι η κατασκευή μικρών και μεσαίων φραγμάτων, τα οποία θα εξυπηρετούν μικρότερης έκτασης περιοχές. Μάλιστα η κατασκευή τους θα ολοκληρώνεται σχετικά γρήγορα, σε αντίθεση με τα φαραωνικά μεγα-φράγματα που παίρνουν δεκαετίες για να ολοκληρωθούν.

Παρ' όλα αυτά, η Κίνα ήδη προχωρεί αυτή τη στιγμή στην κατασκευή του υψηλότερου φράγματος στον κόσμο. Το ύψους 314 μέτρων φράγμα θα κατασκευαστεί στον ποταμό Νταντού, στην επαρχία Σιτσουάν της Νοτιοδυτικής Κίνας, και θα είναι κατά πολύ υψηλότερο από τον νυν κάτοχο του ρεκόρ, το ύψους 300 μέτρων φράγμα Νουρέκ στο Τατζικιστάν. Οταν ολοκληρωθεί το φράγμα, θα παράγει σχεδόν 8 δισ. κιλοβατώρες τον χρόνο, βοηθώντας την Κίνα να προμηθεύεται το 15% της συνολικής της ενέργειας από μη ορυκτά καύσιμα ως το 2020.

tovima.gr