Βασικές αρχές και στόχοι του νέου σχεδίου νόμου για τις αυθαίρετες κατασκευές

Ο Υπουργός Αναπληρωτής ΠΕΚΑ Σταύρος Καλαφάτης, θέτει τις βασικές αρχές και τους στόχους για την αντιμετώπιση του ζητήματος των αυθαιρέτων και καλεί τους Βουλευτές να καταθέσουν τις προτάσεις τους.

Το ΥΠΕΚΑ θέλει να καταγράψει, εκ των προτέρων, όλες τις απόψεις και προτάσεις των βουλευτών για το θέμα.
Η πρωτοβουλία αυτή του Υπουργού Αναπληρωτή Σταύρου Καλαφάτη να γίνει μία ανοιχτή κοινοβουλευτική διαδικασία, ώστε να συγκεντρωθούν οι απόψεις των εκπροσώπων των πολιτών, πριν η κυβέρνηση αναλάβει νομοθετική πρωτοβουλία, ακολουθείται για πρώτη φορά στο ζήτημα των αυθαιρέτων. Βούληση του Υπουργού Αναπληρωτή και της Κυβέρνησης είναι η σύνθεση των απόψεων, στην κατεύθυνση μίας ολιστικής αντιμετώπισης του ζητήματος των αυθαιρέτων.

Βασικές κατευθύνσεις του πλαισίου που παρουσιάζεται είναι:

- Η κωδικοποίηση της νομοθεσίας περί αυθαιρέτων σε ένα ενιαίο κείμενο
- H κατηγοριοποίηση των αυθαιρεσιών και η ταξινόμηση της βαρύτητας κάθε παράβασης, ώστε να αποκατασταθούν οι ανισότητες και να εμπεδωθεί το κράτος δικαίου
- Η θεσμική θωράκιση και ενίσχυση της νομικής «κόκκινης γραμμής» για την ύπαρξη αυθαιρέτων, με στόχο την κατοχύρωση του χρονικού σημείου ύστερα από το οποίο δεν θα γίνει, επ' ουδενί, δεκτή οποιαδήποτε αυθαιρεσία.
- Η καταγραφή των αυθαιρέτων, με παροχή διευκολύνσεων στους πολίτες, ώστε να μπορεί να αποτυπωθεί και να υπολογισθεί το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, με τρόπο ανταποδοτικό και όχι εισπρακτικό
- Η όσο το δυνατόν καλύτερη νομική θωράκιση των διαμορφούμενων διατάξεων
Στόχος του ΥΠΕΚΑ είναι, σε σύντομο χρονικό διάστημα, μετά την ακρόαση των βουλευτών και την καταγραφή των απόψεών τους, να ολοκληρωθεί η επεξεργασία του σχεδίου νόμου, το οποίο θα θέσει σε δημόσια διαβούλευση και κατόπιν θα φέρει προς ψήφιση στη Βουλή.

Επισυνάπτεται ενημερωτικό σημείωμα για τα μέλη της διαρκούς επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 5 του ΚτΒ σχετικά με τις αυθαίρετες κατασκευές.

Ομιλία Υπουργού Αναπληρωτή ΠΕΚΑ, Σταύρου Καλαφάτη, στη διαρκή επιτροπή παραγωγής και εμπορίου της Βουλής σχετικά με τις αυθαίρετες κατασκευές

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την ανταπόκριση σας στη σημερινή ανοικτή συζήτηση με αντικείμενο την κατάθεση των απόψεων και των προτάσεων στο κεφαλαιώδες ζήτημα των αυθαιρέτων. Στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλουμε ώστε να καταλήξουμε σε μια όσο το δυνατόν πιο ολιστική, δομική και οριστική διευθέτηση του ζητήματος. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί δε, ότι η πρωτοβουλία μας αυτή δεν πηγάζει από κάποια μνημονιακή μας ή άλλη δεσμευτική υποχρέωση. Αλλά από την έντονη πολιτική μας βούληση να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το πρόβλημα, την αυτονόητη υποχρέωση μας απέναντι στη κοινωνία και την ευθύνη που βαρύνει την πλάτη μας για τη διαμόρφωση μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής πολιτικής.
Είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται μια ριζική αντιμετώπιση του ζητήματος των αυθαιρέτων, μια μετωπική σύγκρουση με το πρόβλημα. Πρόβλημα που αποτελεί όνειδος και θλιβερή μοναδικότητα για τη χώρα μας αφού η έννοια του «αυθαίρετου» - και μάλιστα κατά εκατοντάδες χιλιάδες περιπτώσεις δεν απαντάται σε άλλη σύγχρονη ευρωπαϊκή ή μη χώρα. Αυτή λοιπόν την πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι επί δεκαετίες, καλέσαμε εσάς, όλους τους Βουλευτές, να συμβάλλετε, ώστε να την αντιμετωπίσουμε μαζί.
Τα αυθαίρετα είναι από εκείνα τα προβλήματα που δεν έχουν χρώμα. Ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθετήσεως, αυτό που επιζητούμε σήμερα είναι χρήσιμες, εφαρμόσιμες και συγκεκριμένες προτάσεις.
Άλλωστε η σημερινή συνάντηση ακριβώς αυτό το σκοπό έχει.
Προτού καν τεθεί σε διαβούλευση το σχετικό νομοσχέδιο και ενόσω βρίσκεται αυτό σε διαμόρφωση και επεξεργασία, θεωρήσαμε κρίσιμο αλλά και χρήσιμο να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση εδώ στη Βουλή, με κύριο στόχο την κατάθεση προτάσεων από πλευράς των Βουλευτών.
Οι οποίοι θα εμπλουτίσουν με αυτό τον τρόπο το τελικό περιεχόμενο του υπό διαμόρφωση σχεδίου νόμου, προωθώντας και ενημερώνοντας εκτός των άλλων, τις ίδιες τις αρμόδιες υπηρεσίες με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να υπάρχουν ανά γεωγραφική περιοχή στο ζήτημα των αυθαίρετων κατασκευών και όχι μόνο. Βοηθώντας ουσιαστικά στην παραγωγή του τελικού αποτελέσματος. Έτσι οι προτάσεις που θα κατατεθούν σήμερα ή θα αποσταλούν από τους βουλευτές τις επόμενες 5 (πέντε) ημέρες, μαζί με τις προτάσεις που ήδη τυγχάνουν επεξεργασίας από τις υπηρεσίες του Υπουργείου, θα αποτελέσουν την πρώτη ύλη, τη μαγιά του νομοθετήματος που θα έρθει σε μερικές εβδομάδες στη Βουλή.
Όλη αυτή η πρώτη ύλη, μέχρι και τη μέρα της κατάθεσης του τελικού σχεδίου στη Βουλή, θα είναι το αντικείμενο επεξεργασίας ειδικής μη αμειβόμενης ομάδας εργασίας αποτελούμενη από έγκριτους νομικούς, με τη συνδρομή και άλλων αρμόδιων αρχών. Ώστε το τελικό κείμενο που θα έρθει προς ψήφιση στη Βουλή να είναι κατά το μέγιστο δυνατόν «απαλλαγμένο» από διατάξεις και προτάσεις που είτε ενέχουν στοιχείο αντισυνταγματικότητας ή κάποιο άλλο νομικό κώλυμα το οποίο ενδεχομένως θα δυσχεραίνει ή θα εμποδίζει την εφαρμογή των διατάξεών του.
Έτσι σήμερα η συζήτηση - ακριβώς γιατί θέλουμε να ακούσουμε κάθε είδους προτάσεις που δεν θα εντάσσονται σε ένα δομημένο «νομοθετικό» κείμενο το οποίο εκ των πραγμάτων θα περιόριζε το αντικείμενο και τη στόχευσή τους - θα είναι κυρίως επί των αρχών και των στόχων που θα σας περιγράψω.
Με αυτό τον τρόπο αφήνουμε ανοικτό «βήμα» στους βουλευτές να καταθέσουν την άποψη τους, ώστε αυτή να αξιολογηθεί και να προσμετρηθεί στην κατάληξη της προσπάθειας την οποία μόλις σας περιέγραψα.
Προτού όμως σας επισημάνω τις αρχές και τους στόχους της νέας αυτής νομοθετικής προσπάθειας θα ήθελα να τονίσω τα εξής:
Ο νόμος 4014 κατατέθηκε στην Βουλή των Ελλήνων στις 28/7/2011 και δημοσιεύτηκε την 21η/9/2011 στο 279 Φ.Ε.Κ. Η Πολιτεία κατ΄ εφαρμογή των επιταγών του Συντάγματος (αρ. 24 παρ. 1), έχει την υποχρέωση να λαμβάνει τα αναγκαία προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντος είναι το δομημένο μέρος αυτού. Η πολιτεία επιχείρησε δια του ανωτέρω νόμου να αντιμετωπίσει το πολύπλοκο ζήτημα της ρύθμισης των αυθαίρετων κατασκευών ή αλλαγών χρήσης με τρόπο δίκαιο, ρεαλιστικό και σύμφωνο με τις συνταγματικές επιταγές.
Μετά από περίπου έναν χρόνο εφαρμογής του νόμου, το ΥΠΕΚΑ, δια των αρμοδίων προς τούτο Υπηρεσιών του, έχει εκδώσει μέχρι σήμερα 5 ερμηνευτικές εγκυκλίους και έχουν υπάρξει νομοθετικές παρεμβάσεις μέσω 8 νεότερων νόμων.
Παράλληλα στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ αναρτήθηκαν τουλάχιστον 110 ερωταπαντήσεις πρακτικού περιεχομένου που προέκυψαν από Μηχανικούς και πολίτες, ως βοήθημα για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου. Στο ΥΠΕΚΑ, όσο και στο ΤΕΕ, συστάθηκαν ομάδες τεχνικής υποστήριξης (Help-Desk) για εξυπηρέτηση πολιτών και Μηχανικών αντίστοιχα. Η ομάδα υποστήριξης του ΤΕΕ λειτούργησε επί εξάμηνο, υποβοηθώντας το έργο των Μηχανικών κατά το πρώτο διάστημα εφαρμογής των νέων διατάξεων.
Από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου μέχρι σήμερα διαπιστώθηκαν σημεία τα οποία είτε έχρηζαν τροποποίησης είτε έπρεπε να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Σκοπός αυτής της νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι να αντιμετωπίσει - επιτέλους- ριζικά, το υπαρκτό από δεκαετίες πρόβλημα της πολεοδομικής αυθαιρεσίας μέσα από την περιβαλλοντική αλλά και πολεοδομική του διάσταση.
Σύμφωνα με τη νομολογία, «το οικιστικό περιβάλλον έχει αναχθεί σε συνταγματικώς προστατευόμενη αξία». Οι διατάξεις αυτές του Συντάγματος [άρθρο 24 παρ. 1 και 2] απευθύνουν στον κοινό και κανονιστικό νομοθέτη επιταγές ώστε να ρυθμίσει την πολεοδομική διαμόρφωση βάσει ενός ορθολογικού πολεοδομικού σχεδιασμού, δηλαδή σχεδιασμού υπαγορευόμενου από πολεοδομικά κριτήρια και προσαρμοσμένου στην ιδιομορφία και την εν γένει φυσιογνωμία, καθώς και τις ανάγκες, κάθε περιοχής.
Η εικόνα που υπάρχει σήμερα αναφορικά με τις πολεοδομικές αυθαιρεσίες συνδέεται:
- με χρόνιες παθογένειες του τρόπου οικιστικής ανάπτυξης, με ελλιπή αν όχι ανύπαρκτο σχεδιασμό.
- με τη διατήρηση γκρίζων περιοχών αλλά και μεθόδων που πολλές φορές οδηγούσε σε έμμεση νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών.
- με την αποσπασματική αντιμετώπιση εκ μέρους των ανά την επικράτεια Πολεοδομιών, πολεοδομικής νομοθεσίας και εφαρμογής κανόνων.
- με την πολιτική ατολμία να ληφθούν ριζικά μέτρα κατά της πολεοδομικής παραβατικότητας.
Επιπρόσθετα στο επίπεδο του πολεοδομικού χωροταξικού σχηματισμού ήταν και είναι εμφανής η απουσία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού πλαισίου. Αυτό επηρεάζει την καθημερινή ζωή των πολιτών υποβαθμίζοντας το δομημένο περιβάλλον.
Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικοί στόχοι μας για την δημιουργία ενός δίκαιου, ορθολογικού και αποτελεσματικού νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης και της αυθαίρετης αλλαγής χρήσης συνοψίζονται ως εξής :
- Αποκατάσταση του περιβαλλοντικού ισοζυγίου και του περιβάλλοντος από τις πολεοδομικές αυθαιρεσίες που εντέλει οδήγησαν στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών.
- Αποκατάσταση των ανισοτήτων που έχουν προκύψει μεταξύ των πολιτών και η εμπέδωση του κράτους δικαίου.
- Χάραξη της «κόκκινης γραμμής» για την αυθαίρετη δόμηση στο μέλλον μέσω ενός αποτελεσματικού τρόπου κρίσης και ελέγχου της Διοίκησης που θα διαθέτει αξιόπιστα και επιστημονικά έγκυρα εργαλεία προς τούτο.
- Αντιμετώπιση του προβλήματος μέσα από την περιβαλλοντική και πολεοδομική του διάσταση στην λογική της βιώσιμης ανάπτυξης, των αρχών της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος
- Συνέργεια του θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της πολεοδομικής παραβατικότητας αφενός με τον απαραίτητο σχεδιασμό στην κατεύθυνση του οποίου πρέπει να κινείται η Πολιτεία και αφετέρου με το πλαίσιο που διέπει την ανάπτυξη του κτιριακού αποθέματος της χώρας (ΝΟΚ, Ταυτότητα Κτιρίων).
- Κατηγοριοποίηση των γενόμενων παραβάσεων, στο μέτρο του εφικτού, ώστε τα προτεινόμενα μέτρα να συνδυαστούν αποτελεσματικά σε κάθε μία από τις παραβάσεις αυτές.
- Κωδικοποίηση των διατάξεων που διέπουν την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης με ενσωμάτωση των κατά καιρούς εγκυκλίων- οδηγιών της Διοίκησης αλλά και συμμόρφωση προς την νομολογία του ΣτΕ.
- Παροχή κινήτρων στους πολίτες για την υπαγωγή στις διατάξεις του νόμου.
Το στοίχημα που καλούμαστε να κερδίσουμε, σε μία χρονική στιγμή που η πατρίδα μας γυρίζει σελίδα, σε σχέση με το αυθαίρετο, έχει πολλές διαστάσεις.
Να μετατρέψουμε το μελανό σημείο των αυθαιρέτων σε ευκαιρία.
Ευκαιρία για να ασκήσουμε μια συγκροτημένη και βάσει στοιχείων περιβαλλοντική πολιτική. Ευκαιρία για να απαλλάξουμε, μέσα στα όρια της συνταγματικότητας και της νομιμότητας, όπου αυτό είναι δυνατό, από ένα βραχνά κάποιους συμπολίτες μας. Ευκαιρία να συμπεριφερθούμε υπεύθυνα και συγκροτημένα απέναντι στα παιδιά μας, στο αύριο που έρχεται.
Αντιλαμβάνομαι αυτή την πρωτοβουλία επίσης σαν μια ευκαιρία για το πολιτικό δυναμικό. Όλες οι πολιτικές δυνάμεις μπορούμε να συμμαχήσουμε σε πεδία ευαίσθητα, τόσο κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά. Να δώσουμε λύσεις σε προβλήματα που μέχρι πριν λίγο καιρό κανείς δε θα τολμούσε ούτε καν να προσεγγίσει.
Είναι κάτι, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, που μπορούμε να το κερδίσουμε μαζί.