Χρώμα στο σύγχρονο νυκτερινό αστικό περιβάλλον

Θεόδωρος Δ Κοντορήγας BSc MBA MSc

Ο μελετητής φωτισμού μπορεί να χρησιμοποιήσει χρώμα με πολλούς τρόπους. Το χρώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία μιας συγκεκριμένης ατμόσφαιρας ή για την ανάδειξη του χρώματος της επιφάνειας που φωτίζεται.

Η ευκολία με την οποία ο τεχνητός φωτισμός με  χρήση χρώματος μπορεί να μεταμορφώσει τη νυκτερινή εικόνα ενός κτιρίου έχει αναγνωριστεί εδώ και αρκετά χρόνια και σήμερα υπάρχουν αρκετές τέτοιου είδους εγκαταστάσεις σε χώρους όπως εμπορικά κέντρα, καταστήματα, κτίρια γραφείων, κινηματογράφοι κλπ. Ο φωτισμός αυτός όταν εφέαρμόζεται με φαντασία και ταλέντο μπορεί να επηρεάσει θετικά την ψυχολογία των ανθρώπων που κατοικούν ή εργάζονται σε ένα χώρο και να δώσει ζωντάνια και ενδιαφέρον στο ευρύτερο αστικό τοπίο. Η υπερβολική και πρόχειρα σχεδιασμένη χρήση χρώματος στο φωτισμό κτιρίων εμπεριέχει όμως και αρκετούς κίνδυνους και πολλοί είναι οι μελετητές φωτισμού που υποστηρίζουν ότι η χρήση του θα πρέπει να περιορίζεται σε πολύ συγκεκριμένες και ειδικές περιστάσεις όπως σε περιόδους εορτασμών, επετείων κλπ. Οι κίνδυνοι αυτοί εντοπίζονται κυρίως στην αλλοίωση της εικόνας των αυθεντικών χρωμάτων των υλικών ενός κτιρίου εξαιτίας της χρησιμοποίησης φωτεινών πηγών με χαμηλό δείκτη χρωματικής απόδοσης κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε διαστρέβλωση της νυκτερινής εικόνας του κτιρίου. Μέχρι σήμερα ο στατικός φωτισμός κτιρίων με χρήση χρώματος επιτυγχάνεται με τη χρήση χρωματιστών φίλτρων μπροστά από τους προβολείς εξωτερικού χώρου. Τα φίλτρα αυτά όταν εκτίθενται στις διάφορες κλιματολογικές συνθήκες και ιδίως σε ακραία καιρικά φαινόμενα (υπερβολική ζεστή, χιόνι), στην υπεριώδη ακτινοβολία αλλά και στην ατμοσφαιρική ρύπανση αλλοιώνονται και χάνουν με το χρόνο το αρχικό τους χρώμα. Η συντήρηση των φίλτρων αυτών σπανίως γίνεται όπως πρέπει και σταδιακά η εικόνα ενός κτιρίου αποκλίνει σημαντικά από την αρχική του.

Στην πραγματικότητα μόλις τα τελευταία χρόνια έχουμε τη δυνατότητα να σχεδιάσουμε μόνιμες εγκαταστάσεις αρχιτεκτονικού φωτισμού με χρήση χρώματος χωρίς τα προαναφερθέντα προβλήματα συντήρησης του εξοπλισμού. Αυτό οφείλεται κυρίως στην εξέλιξη νέων τεχνολογιών όπως τα χρωματιστά διχρωικά φίλτρα, οι κεραμικοί λαμπτήρες μεταλλικών ατμών και τα LEDs. Οι τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιήθηκαν με τρόπο ευρηματικό στα νέα αυτόματα συστήματα φωτισμού με εναλλαγή χρωμάτων και δέσμης φωτός. Πλήρως αυτοματοποιημένα φωτιστικά που ελέγχονται από προγράμματα υπολογιστών με κινητές κεφέάλες, μεταβλητές δέσμες φωτός και περιστρεφέόμενα χρωματιστά διχρωικά φίλτρα είναι σήμερα διαθέσιμα για χρήση σε εξωτερικούς αλλά και εσωτερικούς χώρους. Η σημασία από τη χρήση των νέων αυτών τεχνολογιών στη διαμόρφωση της εικόνας του σύγχρονου αστικού τοπίου είναι τεραστία. Οι δυναμικοί αυτοί φωτισμοί, κάποτε προνόμιο πρωτοποριακών καλλιτεχνών όπως ο Jean-Michel Jarre και οι Pink Floyd, είναι σήμερα στη διάθεση κάθε επαγγελματία του χώρου και μπορούν αν χρησιμοποιηθούν με ευρηματικότητα να μεταμορφώσουν τη νυχτερινή εικόνα των κτιρίων.

Η παράλληλη απλοποίηση της  λειτουργίας των συστημάτων ελέγχου τα οποία έχουν τη δυνατότητα να ρυθμίζουν τόσο την ένταση του φωτισμού όσο και τη ομαλή μίξη των χρωμάτων έτσι ώστε να μην απαιτείται καμία επέμβαση μετά από τον αρχικό προγραμματισμό, υπήρξε επίσης ένας σημαντικός παράγοντας για την διαρκώς αυξανόμενη χρησιμοποίηση των συστημάτων αυτών σε εφέαρμογές αρχιτεκτονικού φωτισμού. Όμως η αδιάκριτη και άλογη χρήση των δυνατοτήτων των νέων αυτών τεχνολογιών θα μπορούσε να συνιστά μια σημαντική απειλή για την εικόνα του νυκτερινού αστικού τοπίου, μετατρέποντας κάθε δρόμο και κάθε πλατειά σε ένα μικρό Las Vegas προσβάλλοντας την αισθητική εικόνα σημαντικών αρχιτεκτονικών δημιουργιών και προκαλώντας όχι μόνο προβλήματα φωτορύπανσης και θάμβωσης αλλά και παράλογη σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας.  

Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων φωτισμού μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα:

Εναλλαγή χρωμάτων

Σε ένα κόσμο που η μόνη σταθερά είναι η διαρκής αλλαγή και η ταχύτητα, ο στατικός και ομοιόμορφος φωτισμός μοιάζει όχι μόνο ανιαρός αλλά και αφύσικος. Μεγάλο μέρος της γοητείας που ο φυσικός φωτισμός ασκεί πάνω μας οφείλεται στο διαρκώς μεταβαλλόμενο χαρακτήρα του. Ο αυτοματοποιημένος φωτισμός προσφέρει τη δυνατότητα εναλλαγής των χρωμάτων, της έντασης, της κατεύθυνσης και της δέσμης του φωτός και δίνει δυναμισμό, ενέργεια και ενδιαφέρον στο περιβάλλον. Με την κατάλληλη εναλλαγή χρωμάτων γίνεται δυνατή η δημιουργία ατμόσφαιρας και η πρόκληση θετικών συναισθημάτων.

Ταυτότητα

Η σύγχρονη ζωή στις μεγαλουπόλεις απαιτεί τα κτίρια να έχουν περισσότερες από μια λειτουργίες και να ανταποκρίνονται στις εναλλαγές συνθηκών και διαθέσεων των ανθρώπων που τα χρησιμοποιούν. Για παράδειγμα ο χώρος ενός μουσείου μπορεί να ενσωματώνει ψηφιακή ψυχαγωγία. Ο αυτοματοποιημένος φωτισμός επιτρέπει στα κτίρια να προσλαμβάνουν διαφορετικές κατά περίσταση ταυτότητες.

Διακόσμηση

Η ιδέα του πόλης ως χώρου όχι μόνο οικείου και ασφαλούς αλλά και ευχάριστου οδηγεί σε μια νέα αρχιτεκτονική πραγματικότητα όπου τα διακοσμητικά στοιχεία όπως ο φωτισμός αποκτούν νέα βαρύτητα. Ο ομοιόμορφος, στατικός και συχνά στα όρια της υπερβολής νυκτερινός φωτισμός καλείται να επανεξεταστεί έτσι ώστε να προσθέσει χρώμα, ζωντάνια και ομορφιά στην εικόνα του νυκτερινού τοπίου.

Προβολή

Ο εμπορικός κόσμος πρώτος κατανόησε τη δύναμη του φωτισμού στην προσέλκυση καταναλωτών και αξιοποίησε τις νέες τεχνολογίες στο έπακρο. Ο αυτοματοποιημένος φωτισμός μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τη προβολή επιχειρήσεων ειδικά στο πλαίσιο του αυξανόμενου ανταγωνισμού και σε αρκετές περιπτώσεις έχει χρησιμοποιηθεί ως μια εναλλακτική λύση στις φωτεινές επιγραφές..

Θέαμα

Ο αυτοματοποιημένος φωτισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε χώρους χωρίς ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον όπως για παράδειγμα μια γέφυρα, μια υπόγεια διάβαση πεζών ή ακόμα και ένα αφιλόξενο και απρόσωπο χώρο στάθμευσης σε να τους μεταμορφώσει σε ένα ζωντανό κομμάτι σύγχρονης τέχνης.

Υπάρχει ένα χαρακτηριστικό των νέων αυτών τεχνολογιών που μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά ευεργετικό μακροπρόθεσμα. Τα νέα αυτοματοποιημένα συστήματα φωτισμού προσφέρουν τη δυνατότητα για αλληλεπιδραστικούς και δυναμικούς σχεδιασμούς αρχιτεκτονικού φωτισμού οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα για πρώτη φορά να ανταποκρίνονται απευθείας στον αριθμό και τις δραστηριότητες των χρηστών ενός κτιρίου. Για παράδειγμα οι εναλλαγές χρωμάτων μπορούν να γίνονται πιο γρήγορα ή πιο αργά ανάλογα με το αριθμό των παρευρισκόμενων και ειδικές σκηνές φωτισμού μπορούν να προσφέρονται σε ειδικές μέρες του χρόνου (εορτές, εθνικές επέτειοι κλπ). Άλλες δυνατότητες περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις αρχιτεκτονικού φωτισμού που θα ανανεώνονται μόνες τους κατά τη διάρκεια του χρόνου μέσω σταδιακών, προγραμματισμένων αλλαγών με σκοπό την παρουσίαση και ανάδειξη νέων στοιχείων του κτιρίου και με απώτερο σκοπό τη μεγιστοποίηση της οπτικής έκπληξης που θα επιφυλάσσουν.

Θεόδωρος Δ Κοντορήγας BSc MBA MSc
Μελετητής Αρχιτεκτονικού Φωτισμού
Μέλος ELDA, IALD, Society of Light & Lighting