Ετεροθαλείς τάσεις στην αρχιτεκτονική τεχνολογία. 3

Η αρχιτεκτονική σύνθεση ορίζεται από σύνολα κανόνων τα οποία θέτει και οριοθετεί ο ίδιος ο δημιουργός. Ο αρχιτέκτονας ουσιαστικά επινοεί τη δική του νομοτέλεια και μέσα από αυτήν πορεύεται ο ίδιος και το έργο του. Αντίστοιχα με άλλους τομείς καλλιτεχνικής και δημιουργικής δραστηριότητας, κυριαρχεί η ισχυρή επιθυμία ένταξης της προσωπικής δημιουργικής νομοτέλειας σε κάτι ευρύτερο και υψηλότερο, σε κάτι καίριο και βαρύνον που αγγίζει και ερευνά τα όρια του μεταφυσικού.

Βλέπε Β' Συνέχεια>>

Ηλεκτρονικοποίηση και Μορφές

Με το Guggenheim Bilbao πραγματώνεται σε ευρωπαϊκό έδαφος ένα προϋπάρχον όνειρο του Gehry - το οποίο δε βρήκε γόνιμο έδαφος στην ιδιαίτερα συντηρητική αμερικανική οικοδομική βιομηχανία - ανοίγοντας καταλυτικά το δρόμο για μια νέα γεννιά αρχιτεκτονικής δημιουργίας που αγνοεί τους ισχύοντες κατασκευαστικούς περιορισμούς, βασιζόμενη στην ηλεκτρονικοποίηση της κατασκευαστικής διαδικασίας. Οι πληροφορίες από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μεταφέρονται άμεσα σε αυτοματοποιημένα μηχανήματα (κοπής, τόρνευσης κ.α.) τα οποία παραδίδουν το τελικό προϊόν, οιασδήποτε γεωμετρικής συνθετότητας, με την ίδια ευκολία που θα παρήγαγαν ένα κανονικό, βασικό σχήμα.

Για το ηλεκτρονικά ελεγχόμενο εργαλείο παραγωγής δεν κάνει διαφορά η δημιουργία ενός ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου ή ενός υπερβολικού παραβολοειδούς ή άλλων πολυσύνθετων κελύφων. Όταν με την πρόοδο της τεχνολογίας η διαφορά του κόστους των αυτοποιημένων μηχανών γεφυρωθεί και εξισωθεί με τα συνήθη ορθοκανονικά εξαρτήματα κοπής και παραγωγής, κάθε πολύπλοκη μορφή θα είναι εξίσου εφικτή όσο και ένα κανονικό στερεό.

Ακυρώνεται έτσι η έννοια του επαναληπτικού καννάβου ως αναγκαίο μέσο οργάνωσης και ‘σάρωσης' του αρχιτεκτονικού χώρου και η ανάγκη εξεύρεσης μιας συμβιβασμένης μετριοπαθούς σχεδιαστικής νόρμας.

Εκλείπει η μοντερνιστική εμμονή προσδιορισμού συγκεκριμένων ΄βασικών' επαναλαμβανόμενων μονάδων - τακτική που υποβιβάζει την έννοια της πολυπλοκότητας. Εκμηδενίζονται αρχές ‘οργάνωσης' του κτιριακού προϊόντος που επηρέαζαν μορφολογικά όλες τις φάσεις του σχεδιασμού και μεταφραζόνταν από το μοντέρνο κίνημα ως ορθολογικά εργαλεία/περιορισμοί ενός παιχνιδιού παραμέτρων - της αρχιτεκτονικής σύνθεσης.

Οι εδραιωμένες μέθοδοι παραγωγής αρχιτεκτονικής επανορίζονται: το στάδιο που ακολουθεί τον κτιριακό σχεδιασμό - ο προσδιορισμός των δομικών μελών προς τελική παραγωγή - πλέον καθίσταται περιττό, λόγω της άμεσης σύνδεσης του υπολογιστή με το εργαλείο παραγωγής.

Αεροδρόμιο Kansai

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του στεγάστρου του αερολιμένα επιβατών δεν είναι το κυματοειδές προφίλ και οι αντίστοιχοι φορείς του κύριου χώρου, αλλά κάτι που παραβλέπουν οι αναρίθμητοι αντιγραφείς του κτιρίου, η γεωμετρική οργάνωση του επιμήκους αξονικού μεγα-διαδρόμου αποβίβασης/επιβίβασης επιβατών. Το κτίριο δεν είναι γραμμικό: σε όψη αποκλίνει από την οριζόντιο αφού αποτελεί τμήμα δακτυλίου με ακτίνα μήκους 16,7 χιλιομέτρων (το κέντρο βρίσκεται θεωρητικα μέσα στη γη). Η λεπτομέρεια αυτή αλλάζει συντριπτικά τη γεωμετρική οργάνωση του έργου και εφαρμόζει τις πειραματικές αναζητήσεις των Piano και Rice σχετικά με τη γεωμετρία των toroids: στερεών ή κελυφών που προκύπτουν με την περιστροφή ενός σχήματος (προφίλ) γύρω από ορισμένο κέντρο ή άξονα (η σφαίρα, ο κώνος, ο κύλινδρος ή το ‘donut' αποτελούν απλές μορφές torus). Τα κωνοειδή (toroids) είναι μορφές ιδιαίτερα διαδεδομένες στη φύση και με απλό τρόπο γεννούν μορφές υψηλής φαινομενικής πολυπλοκότητας. Ο Uzo Mihami, Ιάπωνας συνεργάτης του Renzo Piano Building Workshop, μαζί με τον διευθύνοντα αρχιτέκτονα Noriaki Okabe και το μηχανικό Peter Rice επικέντρωναν το ενδιαφέρον τους σε ανακαλύψεις στον τομέα της γεωμετρίας και των μαθηματικών που θα έκαναν δυνατή την πραγμάτωση σύνθετων σχημάτων με επαναληπτικά απλά δομικά στοιχεία. Πράγματι ο στόχος επιτυγχάνεται στο τμήμα αυτό του κτιρίου με τη χρήση ενός μοναδικού τύπου κύριου φορέα του οποίου τα άκρα αποκόπτονται τμηματικά ώστε αυτός να κονταίνει σταδιακά για κάθε νέα θέση του καθώς το γενικό σχήμα του κτιρίου ‘βουλιάζει' προς το έδαφος. Αντίστοιχα, τα πανέλα επικάλυψης και τα υαλοστάσια, κάνοντας χρήση διαφορών επιπέδου, σκοτιών και αλληλεπικάλυψης, συγκαλύπτουν τις ανεπαίσθητες σταδιακές μεταβολές της μορφής.

Όπερα του Σίδνεϋ

Η πρώτη προσπάθεια του Peter Rice των Arup στην οργάνωση σύνθετων μορφών με απλά, μικρού αριθμού επαναλαμβανόμενα δομικά στοιχεία εμφανίζεται με την όπερα του Σίδνεϋ, η οποία χρωστάει την πραγμάτωσή της στον Rice, όσο και τη σύλληψή της στον αρχιτέκτονα Jorn Utzon. Μετά την απόλυση του αρχιτέκτονα από το έργο, ο Rice οργάνωσε εξ' αρχής τη γεωμετρία του κτιρίου - το οποίο στην αρχική του μορφή, οταν αναδείχτηκε στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, εμφάνιζε ακανόνιστη μορφολογία πρωτογενούς ‘Gehry'.

Ουσιαστικά ο Rice επανασχεδίασε τους όγκους με απλές γεωμετρικές μορφές (κωνοειδή). Ειδικότερα, επανασυνέλαβε τα συμπαγή κελύφη ως τομείς μιας σφαίρας (βλέπε σχέδιο), τετμημένους με διαφορετικούς κάθε φορά τρόπους και τοποθετημένους σε διάφορα ύψη. Κάθε ένα από τα κελύφη της στέγης παράγεται από ένα τομέα σφαίρας και το συμμετρικό του (mirror με κατακόρυφο επίπεδο συμμετρίας στον άξονα του κτιρίου). Η οργάνωση αυτή απλοποίησε την κατασκευή και την ανήγαγε στην παραγωγή μονάδων για την κατασκευή ενός μοναδικού τύπου σφαιρικού κελύφους από μπετόν - το οποίο επιλύθηκε εύκολα και συμβατικά με μια σειρά από επαναληπτικά δομικά στοιχεία: ένα μοναδικό τύπο προκατασκευασμένης μονάδας για κάθε ομόκεντρο δακτύλιο της σφαίρας.

Μόνο η κορυφογραμμή που ενώνει τους κανονικούς δακτυλίους των σφαιρικών τομέων παρέμεινε να οργανώνεται με ειδικά παρηγμένα δομικά τμήματα. Ήδη όμως το ιδιαίτερα μειωμένο κατασκευαστικό κόστος λόγω της μεθόδου δόμησης - με υψηλή προκατασκευή και σύνδεση έτοιμων μονάδων - ήταν σωτήρια λύση για το έργο αρχικά υπέρογκου κόστους.

Η κατά τα άλλα ευφιέστατη αυτή λύση δεν παύει να συμβιβάζει σε μεγάλο βαθμό την πολυπλοκότητα και την αρχική ογκομετρία προς τιμήν της τυποποίησης, και συχνά, είναι ακριβώς αυτή η διαφορετική χάρη και αίσθηση του ακανόνιστου από το κανονικό που αναδεικνύει την αρχιτεκτονική ποιότητα των μορφών.

Νέα Γεωμετρία

Η προσπάθεια - στα πλαίσια της μοντέρνας παράδοσης - της απλοποίησης των σχημάτων και μορφών της αρχιτεκτονικής σύνθεσης ώστε να υποτάσσονται στους κανόνες της ευκλείδιας γεωμετρίας έχει ενδιαφέρον ως σχεδιαστική άσκηση, δεν παύει όμως να περιχαρακώνει συμβιβαστικά τα όρια της κτιριακής δημιουργίας. Οι ορίζοντες που αποκαλύφθηκαν με την πραγμάτωση των πρώτων ‘πολύπλοκων' έργων του Gehry αποτελούν παρθένα τοπία για την αρχιτεκτονική σύνθεση.

Οι διαφορές του πολύπλοκου από το απλοποιημένο είναι συγκλονιστικές, απελευθερώνουν την αρχιτεκτονική θεωρία σε πεδία προηγουμένως απαγορευμένα. (Αν και έργα σαν το ναό Ronchamp του Le Corbusier ανίχνευσαν ττην πορεία αλλά ξεχάστηκαν).

Το εκλογικευμένο, επιμελημένο, κτενισμένο ή κατά τον -πλέον πολυσυζητημένο - φιλόσοφο Gilles Deleuze striated δίνει τη θέση του στο αυτονομούμενο, οργανικά αναπτυσσόμενο, ολιστικό, ενδογενές, ή κατά τον Deleuze smooth.

Με απλά λόγια, ως παράδειγμα, μια καμπύλη δε χρειάζεται πια να ανάγεται σε επιμέρους τόξα κύκλου ώστε να οριστεί: η ταυτότητα και οι δυνατότητές της ορίζονται άμεσα, ως γραμμή NURBS ή spline line οριζόμενη από σημεία ελέγχου, έλξης ή απώθησης.

Τέλος