Περί υψωμένων δεικτών και μάχιμης κριτικής

Αγαπητέ Αντρέα,

επειδή στο μόνο που συμφωνούμε είναι ότι η συζήτηση αξίζει τον κόπο, χρειάστηκε να επανέλθω εγώ.

Μπορεί στα μαθήματα του Πανεπιστημίου προς τους φοιτητές σας και στις διαλέξεις γενικότερα να ομιλείτε διδακτικά με το δείκτη υψωμένο. Να σε πληροφορήσω εξαρχής ότι αυτό προκάλεσε την ακόλουθη αντίδραση και προσωπική πλέον αντιπαράθεση. Διότι ο υψωμένος δείκτης σας κάποια στιγμή πρέπει να επιστρέψει στη φυσική του θέση.

Έχει έρθει η ώρα η «διαδικτυακή πλήρης και δημοκρατική ελευθερία απόψεων, λόγου και έκφρασης» να οδηγήσει σε μια νέα «κατανόηση και ερμηνεία των φαινομένων που συμβαίνουν γύρω μας και στην εποχή μας».

Γράφεις ότι: «Προτιμώ τη μάχιμη κριτική που μπορεί να μην είναι της μόδας, από την παραγωγή θορύβου, αυτοδιαφήμισης, ρητορείας και συμβουλών με τον δείκτη υψωμένο που, κάνοντας ίσως λάθος, διαπίστωσα στην e-επιστολή σου.»

Εάν μια ενυπόγραφη επιστολή αποτελεί παραγωγή θορύβου και αυτοδιαφήμιση και η τεκμηριωμένη (υποκειμενικά προφανώς) ανάλυση και απάντηση σε γραπτά σου αποτελεί ρητορεία και συμβουλή τότε μπορείς να τα ορίσεις έτσι. Άλλωστε ο έχων τη μύγα μυγιάζεται, όπως λέει η λαϊκή ρήση.

Μπορείς πάντα βέβαια να μην επανέλθεις αφού εξάλλου έτσι έχετε μάθει να κάνετε ως γενιά, μετά τη μεταπολίτευση, που έχετε οδηγήσει την αρχιτεκτονική κοινότητα σε αφασία, πνευματική και δημιουργική.

Η μάχιμη κριτική ορίζεται μάλλον διαφορετικά από γενιά σε γενιά. Για να απαντήσω λοιπόν σε μια γενιά (και όχι προσωπικά στα περισσότερα, αφού με τον θεωρητικό μανδύα που σε περιβάλλει θα δηλώσεις μη συμμέτοχος και ανήμπορος να πράξει κάτι ως προς αυτά, η γενιά όμως που υπερασπίζεσαι είναι καθόλα υπεύθυνη) που:

- Ως αρχιτέκτονες φροντίσατε συνολικά ώστε:

       --να ισχύει ακόμα το αναχρονιστικό θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4663/30) το οποίο επιτρέπει
          σε πλήθος διαφόρων μηχανικών να αρχιτεκτονίζουν
       --παράλληλα να χάνονται ολοένα και περισσότεροι από τους εναπομείναντες τομείς άσκησης
          του επαγγέλματος των Αρχιτεκτόνων (από τους πολεοδόμους - χωροτάκτες, τους τοπογράφους, τους υπομηχανικούς,
          τους αρχιτέκτονες τοπίου κ.α.)
       --να καταργηθούν στην πράξη τα Πανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και ο Αρχιτεκτονικός Διάλογος
       --να ευτελιστεί το μοναδικό θεσμικό εργαλείο των Αρχιτεκτόνων, απέναντι στην υποβάθμιση και την καταστροφή του
          δομημένου περιβάλλοντος και στη διασφάλιση της ποιότητας των αρχιτεκτονικών μελετών, οι ΕΠΑΕ ∙ μετατρέποντας τες
          σε ένα κομματικό παιχνίδι διορισμών, εξυπηρέτησης των ημετέρων και μιας βιομηχανίας έκδοσης οικοδομικών αδειών

- Ως Πανεπιστημιακοί στην Ελλάδα έχετε την ευθύνη για την διολίσθηση της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης 
  στα ελληνικά πανεπιστήμια, για τον τρόπο εκλογής και στελέχωσης τους, για την (μη) παρέμβαση στα αρχιτεκτονικά δρώμενα 
  και την καταστροφή των ελληνικών πόλεων, για το άθλιο σύστημα ανάθεσης μελετών μέσω ερευνητικών προγραμμάτων
  στα μεγαλοπανεπιστημιακά γραφεία και πολλά άλλα.

- Ως γενιά συνολικότερα οδηγήσατε τη χώρα στη χρεοκοπία, μας ενημερώσατε ότι δε θα έχουμε εργασία και λεφτά
  για να ζήσουμε και να κάνουμε οικογένεια και ότι θα ζήσουμε μια ζωή (χωρίς να βγούμε ποτέ στη σύνταξη) ξεπληρώνοντας αυτά που
  εσείς, μαζί και υπό την καθοδήγηση των πολιτικών, φάγατε τόσα χρόνια ζώντας μια ζωή που δεν αξίζατε.

Ως προς τη συζήτηση που θέλεις να κάνουμε, οι επιμέρους απαντήσεις στα σημεία, όπως τα όρισες, είναι:

     1. Δεν αναφέρω κάτι διαφορετικό. Για αυτό ακριβώς σε μέμφομαι, ότι το 'περιέγραψες' αλλά απέφυγες να το κατονομάσεις
        αντιδεοντολογικά. Για του λόγου το αληθές επισυνάπτω το κείμενο σου στο οποίο αναφέρομαι και γράφεις επί λέξει για το
        διαγωνισμό της Αρεοπαγίτου χωρίς να κατονομάζεις το GreekArchitects ως διοργανωτή.
        (επισυναπτόμενο αρχείο)

     2. Απάντηση σε αυτό έδωσαν οι 172 προτάσεις από 405 μελετητές διεθνώς που συμμετείχαν στο διαγωνισμό.

     3. Ο ορισμός του 'δυσφημιστικού σχόλιου' είναι προφανώς υποκειμενικός, και η προσωπική ενυπόγραφη άποψη
         ενός συναδέλφου για το έργο ενός άλλου συναδέλφου, η οποία δεν είναι υβριστική δεν αποτελεί κατά την κρίση του περιοδικού
         λόγο 'κατεβάσματος' ενός άρθρου.

         Προφανώς έχεις άλλη άποψη, εμπειρία και τακτική από τα έντυπα μέσα όπου έχεις εργαστεί κατά καιρούς.
         Δε σου στερήθηκε ποτέ βέβαια η δυνατότητα να απαντήσεις γραπτώς, ούτε βέβαια να βάλεις κάποιον άλλον να απαντήσει
         για σένα (άλλη γνωστή τακτική της 'γενιάς' σου).

         Σε αυτό το σημείο να σε ευχαριστήσω που είχα την τιμή να απαντήσεις στην επιστολή μου, καθώς
         δεν συνηθίζεις να απαντάς σε σχόλια προς το πρόσωπο σου. Και για του λόγου το αληθές να αναφέρω εδώ την πρόσφατη
         επιστολή του κ. Πατέστου προς τον κ. Καλογήρου που δημοσιεύτηκε στην ενότητα 'ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ' και αυτή όπου αναφέρεται επί λέξει:

         «Ο δε "προσεκτικός κριτής", κατά τον Ν.Κ., Ιστορικός τής αρχιτεκτονικής Ανδρέας Γιακουμακάτος, είναι τόσο προσεκτικός,
         ώστε σε άλλο κείμενο στην ίδια εφημερίδα υποστηρίζει μετά πάθους την κατεδάφιση των δύο γνωστών κτιρίων επί της οδού
         Διονυσίου Αεροπαγίτου, πίσω από το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Αυτή ήταν, απ'ότι ενθυμούμαι, και η άποψη του αείμνηστου
         εκδότη τής εφημερίδας με την οποία, τότε, συνεργαζόταν: Τυχαίο; Δεν νομίζω!»

         Η επιλογή απάντησης επομένως υποδηλώνει την πρόθεση για τη στόχευση σου,
         γεγονός ήδη γνωστό από τα άρθρα σου στα τελευταία Αρχιτεκτονικά Θέματα.

     4. Σου απαντώ ότι στα 27 μου χρόνια δε θεωρώ εαυτόν κατάλληλο σε ηλικία και αρχιτεκτονική εμπειρία να έχω άποψη
         για το θεωρητικό έργο του Salingaros. Και πιστεύω ότι δεν είναι λογικό, θεμιτό, εφικτό και σοβαρό να μπορείς να έχεις άποψη
         επί παντός επιστητού.

         Παραθέτω παράλληλα ακριβώς το κείμενο από την προηγούμενη επιστολή μου στο οποίο ουδέποτε απάντησες:

         «Από πότε η φιλοξενία ενυπόγραφων άρθρων σε ένα e-περιοδικό, ή ακόμα και σε ένα παραδοσιακό περιοδικό
         ή έντυπο μέσο σημαίνει ότι διαχειριστές αυτών (των ιστοσελίδων στην προκείμενη) υιοθετούν τις απόψεις αυτές;
 
         Θεωρώντας τουλάχιστον επικίνδυνη τη συγκεκριμένη άποψη του Α.Γ., που θυμίζει άλλες εποχές, οφείλω να πω δημόσια
        ως αρχισυντάκτης του περιοδικού ότι στο GRA δεν υπάρχουν στρατηγοί, κατευθυντήριες γραμμές και 'αρχιτεκτονικές σχολές'.»

         Εάν και πάντα είχες τη δυνατότητα να στείλεις το κείμενο σου στο GRA, με τη σύμφωνη άδεια του εκδότη του περιοδικού
         όπου το δημοσίευσες, ώστε να δημοσιευτεί ∙ ευχαρίστως να το παραθέσω εγώ. (επισυναπτόμενο αρχείο)

     5. Θα ήθελα κάποια στιγμή και θα με ενδιέφερε ειλικρινά να μου αναπτύξεις τους 'λόγους που υποθέτω' γιατί στο κείμενο μου
         δεν υπέθεσα τίποτα και για αυτό ακριβώς ρώτησα, χωρίς να λάβω βέβαια ουσιαστική απάντηση.

         Δεν θα ήθελα να σχολιάσω το κείμενο του κ. Κονταράτου στο οποίο παραπέμπεις  (γιατί θα πρέπει να το κάνω στον ίδιο τόνο, ύφος και επίπεδο που εκείνος σχολίασε στο εν λόγω κείμενο το βιβλίο του Αντωνιάδη και αρνούμαι να γράψω σε τέτοιο αντίστοιχο βαθμό μηδέν της γραφής) το σχόλιο μου είναι το εξής:

         ακόμα και αν δέχεσαι ότι το βιβλίο του Αντωνιάδη δε χρίζει αξίας και ότι είναι απεχθές (και άλλα πολλά επίθετα)
         δε δικαιοδοτείσαι να μην το αναφέρεις καν, ωσάν να μην υπήρξε.

         Θα μπορούσες να γράψεις αυτό που απάντησες και στην επιστολή μου, παραπέμποντας στο 'μνημειώδες κείμενο' (sic)
         του Κονταράτου ως θεία επίκληση,  και όχι να παίξεις το ρόλο σου (στην επίκληση του Μεγάλου Αδερφού*) σε μια
         συλλογική προσπάθεια αφάνισης του εν λόγω βιβλίου, που ξεπερνάει κάθε όριο.

         Στη συνέχεια να σε παραπέμψω στην ίδια χρονιά, στη δημοσίευση** του Δ. Φιλιππίδη (μετέπειτα συγγραφέα της
         «μοναδικής συνολικής επισκόπησης δύο αιώνων και υποχρεωτικό σημείο αναφοράς», του βιβλίου 'Νεοελληνική Αρχιτεκτονική',
         το 1984) στην εφημερίδα Καθημερινή με τον προφητικό τίτλο 'Χτυπώντας εκεί που πονάει', όπου μεταξύ πολλών άλλων
         γράφει: «σίγουρα θα ακολουθήσουν πολλές άλλες εργασίες προς την ίδια κατεύθυνση, οι οποίες κάτι θα χρωστούν
         σε αυτό το βιβλίο.»

Εάν αναγκαστείς να επανέλθεις, δε θα οφείλεται στις προθέσεις μου.

Συναδελφικά,

Αλέξιος Βανδώρος,
Αρχιτέκτων - Αρχισυντάκτης e-περιοδικού GreekArchitects.gr

Σημειώσεις:
* «....Εγώ το θεωρώ, εξαιρετικά επικίνδυνο που βγήκε αυτό το βιβλίο, κύριε Μπούρα. Εξαιρετικά επικίνδυνο.... Θεωρώ λοιπόν ότι δεν πρέπει καν να θίγεται, καν να αναφέρεται αυτό το βιβλίο.» Τοποθέτηση του κύριου Νίκου Καλογερά, (ομότιμου πλέον) καθηγητή Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ στη συζήτηση για το βιβλίο του Αντωνιάδη / απόσπασμα από το "Πρακτικό κοινής Συνεδρίας Γενικής Συνέλευσης και Εκλεκτορικού Σώματος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ/ Συνεδρίαση της 18^ης Δεκεμβρίου 1991, αίθουσα 101 του κτηρίου Αβέρωφ, σελ. 116"

Για την ιστορία, η παραπάνω Συνεδρία έγινε για την πλήρωση της θέσης Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων στη βαθμίδα Καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ με συνυποψήφιους τους Αντωνιάδη, Αντωνακάκη, Ρωμανό. Με αποτέλεσμα ψήφων 5/2/2 και ένας «ουδείς», η εκλογή βγήκε «άγονη».

**Για τη δημοσίευση αυτή ενημερώθηκα κατά τη διάρκεια συζήτησης από το συνάδελφο αρχιτέκτονα και μέλος του Δ.Σ. του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ Γιάννη Ζερβό, ο οποίος και μου απέστειλε το επισυναπτόμενο αρχείο. Στην ίδια συζήτηση με ενημέρωσε και για το παραπάνω σχόλιο και με παρέπεμψε στα αντίστοιχα πρακτικά.